भन्छन् श्रीरघुनाथ् अहो इ हनुमान्ले खुप् ठुलो काम् गर्या।

एक्लै गै कन रावणादि विरको सेखी इनैले हर्या।।

यत्रो क्षार समुद्र कूदि कन फेर् खाग् गर्नु लङ्का अनी।

को सक्ला सब डर्दछन् इ जति छन् इन्द्रादि द्यौता पनी।।2।।

विर् हुन् ई हनुमान् र कूदि कन गै कूदेर आया यहाँ।

यो सागर् कसरी तरी म अहिले पौंचन्छु लङ्का महाँ।।

गैह्रो क्षार समुद्र यो छ बिचमा जल्मा अनेक् जन्तु छन्।

त्यो सागर् कसरी तरिन्छ भनि खुप् आत्तिन्छ मेरो त मन्।।4।।

यो फौज् वानरको ठुलो छ बलियो लड्न्या छ घूँडा धसी।

अग्नीमा पनि पस्नु पर्दछ भन्या पस्न्या छ कम्मर् कसी।।

सागर् तर्न उपाय मात्र त हवस् यो फौज् त जावस् तरी।

रावण् मार्न कठिन् छ क्या सहजमा मारिन्छ येसै घरी।।6।।

सुग्रिव्का इ वचन् सुनी हुकुम भो श्री रामजीको तहाँ।

जुन् पाठले तरिइन्छ सो गरियला कस्तो छ लङ्का महाँ।।

लङ्काको अकबाल् सुनौं त पहिले कस्तो छ तेस्को तखत्।

सब् बूझी कन पो गया जितियला यै हो विचार्को बखत्।।8।।

त्रीकुट् पर्वत्का उपर् छ सुनको पर्खाल छ चारों तरफ्।

थामै छन् मणिका जउन् घर महाँ देखिन्छ तिन्को हरफ्।।

एक् खावा त समुद्र भो अरु नजिक् अर्को खन्याको पनी।

पर्खाल्का नजिकै छ बेस् वरिपरी वैरी न आउन् भनी।।10।।

ढोका छन् चार् सहर्का तहिं विरहरुको फौज् छ ठूलो बस्याको।

जो ताहाँ पस्न जाला उ सित तहिं लडी मर्न कम्मर् कस्याको।।

एक् अर्बुद् पूर्व ढोका तिर अति बलवान् जङ्गि पाले बस्याका।

राक्षस् छन् हात्ति घोडा रथ अरु खजना ली खडा भै रह्याका।।12।।

यहिं ढिल किन ख्वामित् जाउँ सागर् छ जाहाँ।

कछु ढिल तहिं होला तर्नु पन्र्या छ ताहाँ।।

यति विनति हनूमान्ले गर्याथ्या जसै ता।

हुकुम पनि ति सुग्रिव्लाइ भै गो तसै ता।।14।।

रावण्लाइ कुलै समेत् क्षय गरी ल्याइन्छ सीता पनी।

वानर्को जति फौज् छ सब् अब चलोस् लियेर लङ्का भनी।।

लक्ष्मण् अङ्गदमा चढुन् दुइ जना हामी हनूमान् महाँ।

सुग्रिव्लाइ यती हुकुम् पनि गर्या प्रस्थान् प्रभूले तहाँ।।16।।

रात्दिन् फौज चल्यो टिकेन बिचमा कोही कतै एक् घरी।

विन्ध्याचल् कन नाघि फेरि मलयाचल् नाघि यस्तै गरी।।

पौंच्या क्षार समुद्रका तिर महाँ डेरा प्रभूको पर्यो।

वानर्को त्यति फौजले खचित भै सारा किनारा भर्यो।।18।।

सब् राक्षस् कन मार्दथ्यौं यहि बखत् सागर् तरी पार् गया।

आपस्मा यति बात् परस्पर गरी जम्मा प्रभू थ्यैं भया।।

सीताजी कन संझि संझि रघुनाथ् ज्ञानस्वरूपी पनी।

लाग्या गर्न विलाप् अनेक् तरहले सीते कहाँ छौ भनी।।20।।

कुदि कुदि सब लङ्का पोलि फेर् पुत्र मारी।

बहुत विरहरूको सैन्य खुप् ध्वस्त पारी।।

गरि कन सब भेट्घाट् फेर् हनूमान् फिर्याको।

सुनि कन तहिं रावण् भै गयो नुर् गिर्याको।।22।।

अब त जसरि मेरो हुन्छ सो हित् चिताऊ।

बुझि कन सबले एक् मन्त्रणा लौ बताऊ।।

तिमि सब कन नाघी काम सिद्ध्याइ भाग्यो।

म कन त हनुमान्का कामले लाज लाग्यो।।24।।

कति विनति गरौं धेर् इन्द्रजित् पुत्र जस्को।

छ त कसरि ति जित्छन् पुग्छ जोर् आज कस्को।

फगत हजुरका एक् पुत्रले इन्द्र जीत्या।

यहि बुझि अरु दिग्पाल्का समेत् सेखि बीत्या।।26।।

अलिकति हनुमान्ले जो यहाँ वीर मार्यो।

कुदि कुदि सब लङ्का पोलि जो ध्वस्त पार्यो।।

उ त फगत यसैले गर्न क्या सक्छ भन्दा।

चुकि दिइ गरि हाल्यो फेरिको क्या छ धन्दा।।28।।

येती गर्व गरी सबै ति विरले बिन्ती गर्याको सुनी।

मेरो मत् पनि बिन्ति गर्दछु भनी आफ्ना मनैले गुनी।।

गर्छन् बिन्ति ति कुम्भकर्ण विरले हे नाथ् लियौ क्या मती।

सीता क्यान् हर्यौ चुक्यौ तिमि यहाँ कुन् हुन्छ तिम्रो गती।।30।।

राम् जो हुन् प्रभु हुन् अनन्त अधिनाथ् चौधै भुवन्का धनी।

लक्ष्मी हुन् जगदम्बिका इ इनकी पत्नी सिताजी पनी।।

सब् राक्षस्हरु नाश् गराउन यहाँ सीता तिमीले हर्यौ।

साँचा हुन् इ कुरा अवश्य तिमिले आफ्नै बहुत् नाश् गर्यौ।।32।।

तेस् कुम्भकर्ण विरले सब यो भन्याको।

श्रीरामलाइ परमेश्वरमा गन्याको।।

सून्यो र इन्द्रजित भन्छ हुकुम् म पाऊँ।

सेना समेत् सहज राम् कन मारि आऊँ।।34।।

श्रीरामजी सित विरोध् किन हो गर्याको।

सीताजिलाइ तिमिले किन हो हर्याको।।

श्रीरामचन्द्र कन सक्तछ जित्न कस्ले।

मार्या खर त्रिशिर दूषण वीर जस्ले।।36।।

सीताजी ग्रह तुल्य भै कन सबै खाग् गर्न आँटिन् यहाँ।

यो प्राणान्त बखत् भयो अझ पनी चेत् छैन चेत् गो कहाँ।।

बाँच्नाको यदि मन् छ पो त महराज् श्रीरामजी थ्यैं गई।

सीता सुम्पि दिनू यही बखतमा सोझो र साम्ने भई।।38।।

हित् अम्रित् सरिको विभीषणजिको सून्यो वचन् यो जसै।

लिन्थ्यो त्यो इ कुरा कहाँ अधिक झन् रावण् रिसायो तसै।।

लाग्यो भन्न रिसाइ आज सुन यो शत्रू सरीको भयो।

मेरा शत्रु ति रामचन्द्र सित खुप् प्रित् बस्न यस्को गयो।।40।।

मेरा आज नजीकमा रहनको लायेक् तँ छैनस् भनी।

धिक्कार् हो तँ अधम् भइस् भनि बहुत् धिक्कार दीयो पनी।।

धिक्कार्को यति बात् सुन्या र झटपट् श्रीराममा मन् दिई।

आकाश्मा झटपट् कुदी कन गया चार् मन्त्रि साथ्मा लिई।।42।।

काली हुन् जगदम्बिका भगवती सीताजि राम् काल हुन्।

भूभार् हर्न निमित्त यो छ अवतार् बाँच्न्या छ पापी कउन्।।

श्रीराम्को मतलब् छ मार्न तब पो फिर्दैन तिम्रो मती।

काल् रुप् श्रीरघुनाथको अरु यहाँ को बुझ्न सक्छन् गती।।44।।

चार् मन्त्री सँग ली विभीषण गया श्रीरामका पासमा।

वाहाँ जान डराइ सम्मुख भया टाढै ति आकाशमा।।

हे नाथ् आज शरण् पर्याँ चरणमा आयाँ म सेवक् भनी।

उच्चा शब्द गरी गर्या विनति खुप् वृत्तान्त आफ्नू पनी।।46।।

यस्तो रावणले गर्यो र रघुनाथ् आयाँ हजुर्मा म ता।

संसार् पार् सहजै उतार्छ जसले सो छोडि जानू कता।।

यस्तो बिन्ति सुन्या विभीषणजिको सुग्रीवजीले जसै।

रावण् कै छल झैं बुझ्या र झट्पट् बिन्ती गर्या यो तसै।।48।।

विश्वास् कत्ति न मानि बक्सनु हवस् सब् दुष्ट पो हुन् इ ता।

रावण् कै यदि भाइ हो त किन ढिल् मारौं न भन्छू म ता।।

जैले पर्दछ छिद्र उस् बखतमा मार्नन् इ दागा गरी।

मार्नालाइ हुकुम् हवस् सहजमा मारिन्छ येसै घरी।।50।।

तस्मात् भक्त बुझेर निर्भय दियाँ आउन् ति ल्याऊ यहाँ।

उस् माथी पनि शत्रुदल् यदि भया मार्थ्या म छोड्थ्याँ कहाँ।।

शत्रूका इ त ओरि हुन् तर पनी आया शरण्मा यहाँ।

मेरा आज शरण् पर्या पनि भन्या तिन्लाइ छोड्छू कहाँ।।52।।

श्रीराम्चन्द्रजिको हुकुम् यति हुँदा ल्याया विभीषण् पनी।

पौंचाया रघुनाथका हजुरमा ल्याई इनै हुन् भनी।।

श्रीराम्चन्द्रजिको विभीषणजिले पाया र दर्शन् तहाँ।

खुप् साष्टाङ्ग गरी प्रणाम् पनि गर्या पस्रेर पृथ्वी महाँ।।54।।

क्या माग्छौ वर माग दिन्छु म भनी हूकुम् भयेथ्यो जसै।

भक्ती मात्र थियो वहाँ मन महाँ त्यो भक्ति माग्या तसै।।

हे नाथ् भक्ति रहोस् सदा हजुरमा कैले न बिग्रोस् मती।

छोटै मान्छु म भक्ति देखि अरु चिज् यस् सृष्टिमा छन् जती।।56।।

जस्ले यो तिमिले गर्यौ स्तुति जती मेरो यती पाठ् गरोस्।

तेस्लाई यति वर् म दिन्छु सहजै संसारसागर् तरोस्।।

येती भक्त विभीषणै सित हुकुम् भो फेरि लङ्का महाँ।

राज् दिन्छू अहिले भनी कन लहड् आयो र मन्मा तहाँ।।58।।

राजा भै तिमिले रहू अब उपर् लङ्कापुरीको भनी।

श्रीराम्चन्द्रजिले विभीषण उपर् दीया अभीषेक् पनी।।

लङ्काका अधिराज् विभीषण हुँदा सुग्रिव्हरू खुस् भया।

ताहीं सुग्रिवजी विभीषणजिका साम्ने नजिक्मा गया।।60।।

हे सुग्रिव् महराज् सहाय दिनको क्या शक्ति मेरो यहाँ।

तिन्लोक्का अधिनाथ् परात्म रघुनाथ् आफैं खडा छन् जहाँ।।

दास् हूँ श्रीरघुनाथको म गरुँला सेवा त भर्सक् गरी।

यस्तै बात्चित गर्दथ्या दुत तहीं आयो अगाडी सरी।।62।।

भाई हो मितको जनाउनु असल् सम्झा तँ जा लौ भनी।

हूकुम् रावणको भयो र अहिले याहाँ म आयाँ पनी।।

तस्मात् रावणको हुकुम् सुन तिमी क्या काम आयौ यहाँ।

सब् लस्कर् लिइ फर्किजाउ तिमिले फेर् राजधानी महाँ।।64।।

मेरै भाइ समान हौ भनि बहुत् हित् जानि अर्ती दियाँ।

जो गर्छौ तर फर्कि जाउ म त हित् गर्दैछु गर्दै थियाँ।।

यस्तो रावणको हुकुम् छ महराज् येति भनेथ्यो जसै।

पक्र्या वानरले त खैंचि कन खुप् हान्या मुठीले तसै।।66।।

वानर् देखि छुट्यो जसै उहि बखत् कूदेर आकाश् गयो।

क्या उत्तर् दिनु हुन्छ पाउँ म जवाफ् जान्छू म भन्दो भयो।।

यस्को सुग्रिवले जवाफ् तहिं दिया मित्दाज्यु होस् तापनी।

बाली झैं गरि मारुँला अधम होस् भन्दीन दाज्यू पनी।।68।।

श्रीराम्चन्द्रजिको हुकुम् यति हुँदा त्यो शूक बन्धन् पर्यो।

यस् भन्दा अघि आइ शार्दुल फिर्यो विस्तार् यसैले गर्यो।।

विस्तार् शार्दुल देखि रामबलको सून्यो र रावण् पनी।

चिन्तामा परि गै गयो अति ठुलो आयेछ लस्कर् भनी।।70।।

सागर्शोषण गर्नलाइ धनु ली बाम् खैंचनू भो जसै।

कामिन् भूमि पनी भयङ्कर स्वरुप् राम्लाइ देख्ती तसै।।

चार् कोस् तक् त समुद्रको जल पुग्यो दस् दिक् अँध्यारा भया।

जो जन्तू जलमा थिया ति पनि ता सब् खल्बलाई गया।।72।।

हात् जोरी स्तुति बिन्ति धिर् गरि गर्या हे नाथ् म हूँ जड् यसै।

सीतानाथ् प्रभुलाइ जानु कसरी क्यै चेत् न पाई उसै।।

चेत् ऐले प्रभुले दिंदा हजुरमा आई शरण्मा पर्याँ।

रस्ता दिन्छु दया रहोस् म छु अनाथ् हात् जोरि बिन्ती गर्याँ।।74।।

श्रीराम्चन्द्रजिको हुकुम् यति सुनी हात् जोरि बिन्ती गर्या।

पापी छन् द्रुमकुल्यमा अहिर हुन् उत्तर् दिशामा पर्या।।

ठाकुर्का यहि बाणले जति ति छन् पापी सबै नाश् गरोस्।

यस् काम्ले म अनाथ् गरिब् हजुरका दास्को सबै ताप् हरोस्।।76।।

यै बिच्मा ति समुद्रले चरणमा पस्रेर बिन्ती गर्या।

कीर्ति खुप् रहन्याछ सेतु बलियो हालेर लस्कर् तर्या।।

सेतू बाँधनमा समर्थ नल छन् इन्ले त वर्दान् पनी।

पायाको छ इ विश्वकर्मसुत हुन् बाँधुन् इ सेतू भनी।।78।।

खुसि भइ नलले सब् वीरको तेज् जगाई।

वरि परि जति छन् सब् वृक्ष पर्वत् मगाई।।

अघि सरि कन सेतू बाँध्न लाग्या जसै ता।

शिव भनि रघुनाथ्ले मूर्ति थाप्या तसै ता।।80।।

बाँध्या सेतु छपन्न कोस पहिले दिन् दोसरा दिन् असी।

कोस् चौरासि सक्या तृतीय दिनमा कम्मर् सबैले कसी।।

कोस् अट्ठासि सक्या चतुर्थ दिनमा बाँकी बयानब्य कोस्।

पाँचौं दीन महाँ सक्या नजर भो निस्केन एक् काँहि दोष्।।82।।

ताहीं गै कन त्यो विचित्र नगरी लङ्कै नजर् भो जसै।

त्यो रावण् पनि कौसिमा गइ तमास् हेर्थ्यो नजर् भो तसै।।

यै बिच्मा शुकलाइ छोडि दिनु भो दौडेर त्यो शुक् गयो।

रावण् सीत तुरुन्त गै कन सबै विस्तार गर्दो भयो।।84।।

आयो फौज् रघुनाथको अति ठुलो याहीं समुद्रै तरी।

जीती सक्नु कठिन् हुन्या छ बलले ऐल्हे लडाई गरी।।

सीताजी लगि रामका शरणमा की आज पर्नू हवस्।

लड्नै मन् छ भन्या तुरुन्त अब लौ सङ्ग्राम गर्नू हवस्।।86।।

रावण्लाइ सुनाउनू यति थियो हे शुक् सुनाई दियास्।

तैं जान्छस् त पठाउँ को अरु तहाँ तैंले मनैमा लियास्।।

यस्तो श्रीरघुनाथको हुकुम भो भन्नू समाचार् भनी।

साँचो बिन्ति गरी सक्याँ उ समचार् मैले हजुर्मा पनी।।88।।

यो बिन्ती शुकले गर्यो र सुनि खुप् रावण् रिसायो तहाँ।

लाग्यो भन्न मलाइ पाजि शुक यो अर्ती दिन्या भो यहाँ।।

औरै कोहि भया त निश्चय यहीं मारी दिन्या पो थियाँ।

यस्का गुण् अघिका थिया र गुणले बाँचिस् बिदा जा दियाँ।।90।।

ब्राह्मण् हुन् घरमा थिया शुक ऋषी एक् दिन् अगस्ती गया।

भोजन् दिन्छु अगस्तिलाइ म भनी निम्ता ति गर्दा भया।।

स्नान्पानी गरि आउँछू तब भनी हींड्या अगस्ती जसै।

आयो राक्षस वज्रदंष्ट्र रिसले पायो र अन्तर् तसै।।92।।

भाग् देख्ता ति अगस्तिका रिस उठ्यो दीया सरापै पनी।

मासू मानिसको दिइस् तँ त भयास् राक्षस् अवश्यै भनी।।

शुक्ले बिन्ति गर्या खबर् हुन गयो यो छल् पर्याको जसै।

चाँडै छुट्टि हुन्या अगस्ति ऋषिले वेला बताया तसै।।94।।

रावण्की महतारिको पनि पिता हूँ हित् म भन्छू भनी।

रावण्का नजिकै गई कन भन्यो हित् माल्यवान्ले पनी।।

राम् नारायण हुन् सिता पनि उनै लक्ष्मी पनी ज्ञानले।

सीता सुम्पिदि हाल राख मनमा पूजा गरी ध्यानले।।96।।

यो बिन्ती सुनि माल्यवान् सित बहुत् रावण् रिसायो तहाँ।

लाग्यो भन्न रिसाइ आज तिमि क्या बोल्छौ बुढा भै यहाँ।।

क्याले राम् परमेश्वरै भनि भन्यौ मानिस् त हुन् ती पनी।

लिन्छन् वानरको सहाय कसरी जानू त ईश्वर् भनी।।98।।

देख्नू भो रघुनाथले र तहिं बाण् छोडी दिनू भो जसै।

तेस् बाण्ले दस छत्र दस् मुकुट सब् काटी खसाल्यो तसै।।

आफ्ना छत्र र दस् मुकुट् जब गिर्या लाज् मानि रावण् पनी।

ओर्ल्यो जल्दि अटालि देखि र गयो हान्नन् इ फेरी भनी।।100।।

चार्ढोका तिर बाट निस्कि कन फौज् साम्ने भयेथ्यो जसै।

वानर्ले नजिकै गई कन जगा घेरी लिया सब् तसै।।

रावण्को सब फौज निस्कन तहाँ पायेन ठाऊँ पनी।

गर्जन्छन् सब वीर वानरहरू राम्चन्द्र जित्छन् भनी।।102।।

राक्षस् तर्फ भन्या घट्यो बल सबै ठूला ठुला विर् मर्या।

मार्या वानरले ति राक्षस सबै चौथाइ बाँकी गर्या।।

आफ्नू फौज् सब नष्ट देखि कन विर् साह्रै लडाकी सुरो।

आयो इन्द्रजितै म लड्दछु भनी सर्वास्त्रमाको पुरो।।104।।

माग्नू भो धनु देउ लक्ष्मण भनी श्रीरामजीले जसै।

मार्छन् की भनि मेघनाद डरले फर्केर भाग्यो तसै।।

भाग्दामा प्रभुजी मुसुक्क मनले हाँसेर भन्छन् अनी।

यो बच्चा पनि जोरि खोज्न म कनै चाहन्छ कच्चा भनी।।106।।

बखति तहिं छ तेही ख्वाइ यो फौज् बचाऊ।

यति गरि शुभ कीर्ति दस् दिशामा नचाऊ।।

हुकुम सुनी तुरुन्तै द्रोण लीयेर आया।

पृथिवि तल गिर्याका वीरलाई बचाया।।108।।

लाग्यो वानरसैन्य गर्जन यसै बिच्मा र रावण् तहाँ।

लाग्यो भन्न मलाइ मार्न बलवान् यो शत्रु आयो यहाँ।।

जाऊ लौ अतिकाय विर्हरु तहाँ खुप् लड्न कम्मर् कस्या।

मान्र्या छू तिमिलाइ निश्चय न गै याहीं घरैमा बस्या।।110।।

मार्नू भो रघुनाथले कति तहाँ सुग्रीवजीले कती।

अङ्गद् श्रीहनुमान लक्ष्मण इनै विर्ले गिराया कती।।

श्रीराम्को करुणाकटाक्ष हुन गै वानर् बलीया भया।

राक्षस्मा करुणा भयेन र तहाँ राक्षस् मरी गै गया।।112।।

रावण्ले अतिकाय वीरहरुका फौज् मारियाको जसै।

सून्यो दुःख पर्यो र पूर्ण रिसले खुप् लड्न आँट्यो तसै।।

सुन्दर् एक् रथमा चढ्यो र हतियार् शस्त्रास्त्र सब् थोक् लिई।

लङ्कारक्षण गर्नु इन्द्रजितले भन्न्या हुकुम् यो दिई।।114।।

देख्यो विभीषणजिलाइ गदा लियाका।

श्रीरामका चरणमा दृढ मन् दियाका।।

झन् मुख्य शत्रु त यहीं छ भनेर ठान्यो।

साह्रै रिसाइ कन शक्ति उठाइ हान्यो।।116।।

लक्ष्मण्लाइ उठाउना कन तहाँ दौडेर रावण् गयो।

सक्थ्यो रावणले उठाउन कहाँ आश्चर्य मान्दो भयो।।

लक्ष्मण्लाइ उठाउन्या बखतमा देख्या उठ्यो रिस् पनी।

यै बिच्मा हनुमान् गया नजिकमा रावण् गिराऊँ भनी।।118।।

लक्ष्मण् नारायणै हुन् भनि बुझि डर भै शक्तिले छाडि दीयो।

रावण् मूर्छा पर्याको पनि उठि उ बखत् फेर् धनुर्बाण लीयो।।

सीतानाथ् श्रीजगन्नाथ् प्रभु पनि हनुमान् वीरका पीठ माहाँ।

चढ्नू भो लड्न मन्सुब् गरिकन लिनु भो फेर् धनुर्बाण ताहाँ।।120।।

घाऊ श्रीहनुमानका शरिरमा देख्नू भयेथ्यो जसै।

साह्रै रिस् उठि काल रुद्र सरिका ठाकुर् हुनू भो तसै।।

घोडा रथ् ध्वज सूत शस्त्र धनु सब् छत्रै पताकै पनी।

काटी रावणलाइ हान्नु पनि भो मूर्छा परोस् यो भनी।।122।।

बाधा रावणलाइ खुप् सित भयो बीदा प्रभूले पनी।

ऐल्हे जा घरमा भनी दिनु भयो भोली लडौंला भनी।।

सेखी सान् रति भर् तहाँ न रहँदा रावण् मर्या झैं भयो।

लाज् मानी कन लड्न शक्ति न हुँदा फर्केर लङ्का गयो।।124।।

औषध् लीन गया जसै त हनुमान् चाल् पाइ रावण् पनी।

रात्रीमा उठि कालनेमि सित गो क्यै विघ्न पारूँ भनी।।

राजा रावणलाइ रात्रि बिचमा देख्यो अकस्मात् जसै।

सम्मान् खुप् गरि ताहिं हाजिर रह्यो त्यो कालनेमी तसै।।126।।

औषध् लीन भनेर आज हनुमान् द्रोणाचलैमा गयो।

औषध् ल्याउन विघ्न पार तिमिले लौ जाउ बेला भयो।।

मायाले मुनि वेष् धरेर हनुमान्लाई भुलाऊ गई।

सक्न्या छौ तिमिले भुलाउन ठुला योगी सरीका भई।।128।।

ज्यान्को आस् पनि कत्ति छैन अधिराज् दीन्यै छु यो ज्यान् पनी।

जीतीन्या तर छैन जान इ त हुन् चौधै भुवन्का धनी।।

भाई बन्धु मराइ बाँचि कन पो क्या सोख् छ राजा भई।

ईश्वर् हुन् पर रामका शरणमा ऐल्हे तुरुन्तै गई।।130।।

आत्मा चिन्न अवश्य पर्च महराज् एकाग्र भै ध्यान् गरी।

आत्मा चिन्न समर्थ होइ न सक्या राम् भज्नु एक् मन् गरी।।

कौस्तुभ् हार किरीट केयुर अनेक् भूषण् शरिर्मा धरी।

आफ्ना यै हृदयारविन्द बिचमा राखेर खुप् ध्यान् गरी।।132।।

रावण्ले त रिसाइ तेस् कन तहाँ झन् मार्न मन्सुब् धर्यो।

मान्र्यै मन् बुझि कालनेमि विरले फेर् बिन्ति ताहाँ गर्यो।।

यस्तो क्यान रिसानि हुन्छ अधिराज् ऐल्हे तहाँ मै गई।

सर्कार्को सब काम बन्दछ भन्या जान्छू तयारी भई।।134।।

एक् आश्रम् पनि कल्पना तहिं गर्यो आफू मुनीश्वर् बनी।

तेसै आश्रममा बस्यो म हनुमान्लाई छलूँला भनी।।

तेस्का शिष्य अनेक् थिया वरिपरी ताहीं हनूमान् गया।

क्या देख्याँ अघि आश्रमै पनि यहाँ थीयेन भन्दा भया।।136।।

थीयो आश्रम भित्र दर्शन गरूँ भन्न्या इरादा धर्या।

योगेश्वर् बुझि भक्ति राखि हनुमान्ज्यूले नमस्कार् गर्या।।

दुत् हूँ श्रीरघुनाथको म हनुमान् भन्छन् मलाई पनी।

औषध् ल्याउनको हुकुम् प्रभुजिको हूँदा म आयाँ भनी।।138।।

योगी हूँ सब जान्दछू म अहिले राम्ले नजर् खुप् गरी।

लक्ष्मण्लाइ बचाइ बक्सनु भयो सम्पूर्ण बाधा हरी।।

वानर्को पनि फौज् खडा सब भयो येती भनेथ्यो जसै।

तिर्खा मेटिइन्या न देखि जलले बोल्या हनूमान् तसै।।140।।

ऐल्हे जाउ र जल् पियेर हनुमन् फर्केर आऊ यहाँ।

केही मन्त्र म दिन्छु त्यो सुनि गया मिल्न्या छ औषध् तहाँ।।

सून्या श्रीहनुमानले र इ वचन् बेस् हो हवस् लौ भनी।

पौंच्या जल्दि तलाउमा र हनुमान् विर्ले पिया जल् पनी।।142।।

स्वर्गैमा म त अप्सरा अघि थियाँ नाम् धान्यमाली थियो।

ब्राह्मण्का त सरापले मकरिको रुप् यो बनाई दियो।।

तेसै रुप् कन मारि बक्सनु हुँदा आपत्ति मेरी गई।

जान्छू स्वर्ग विषे म फेरि हनुमन् जस्ता कि तस्ती भई।।144।।

विघ्नै गर्न भनेर आइ अहिले त्यो चाल तेस्ले गर्यो।

तेस्लाई तहिं मार औषधि पनी ली जाउ बेला पर्यो।।

यो बिन्ती गरि इन्द्रका हजुरमा त्यो धान्यमाली गई।

आश्रम्मा हनुमान् फिर्या उहि बखत् केही न जान्न्या भई।।146।।

छल्छाम्का इ वचन् सुन्या र हनुमान् विर्का उठ्यो रिस् पनी।

हान्या मुड्कि उठाइ तेहि बीचमा लौ दक्षिणा ले भनी।।

पायो चोट् तहिं मुड्किको र मुनिवेष् तेस्को तुरुन्तै गयो।

जस्तो राक्षसको स्वरुप् अघि थियो सोही स्वरुप्को भयो।।148।।

खूसी खुप् रघुनाथ् तहाँ हुनु भयो औषध् सुषेण्ले गर्या।

बाधा लक्ष्मणका सबै जति थिया त्यै औषधीले हर्या।।

रावण् माथि दगा धरेर सहजै लक्ष्मण् उठ्याथ्या जसै।

बाँच्या भाइ दया गर्यौ र हनुमन् भन्न्या हुकुम् भो तसै।।150।।

ऊठी दुःख बहूत पाइ मनले हारी गयाको थियो।

श्रीराम्चन्द्रजिको प्रचण्ड बल सब् बूझी लहड् खुप् लियो।।

बेस् सिंहासनमा बसी सकल विर् राखी सभी खुप् गरी।

लाग्यो भन्न म मर्छु हेर विर हो राम्का अगाडी परी।।152।।

राजा विर् अनरण्य सूर्यकुलमा क्वै एक् महात्मा थिया।

मैले व्यर्थ विरोध् गर्याँ र उ बखत् तिन्ले सराप् पो दिया।।

मेरा वंश महाँ अवश्य अवतार् नारायणैले लिनन्।

तेरो राक्षसवंश मारि सहजै तैंलाइ मारी दिनन्।।154।।

भाई मूर्ख छ कुम्भकर्ण अझ तक् यस्तो पर्यो ता पनी।

सूतेको छ उठाइ ल्याउ अहिले चाँडो हुकुम् भो भनी।।

हूकुम् पाइ बडा बडा विर गया ल्याऔं उठाई भनी।

पौंची जल्दि उठाइ झट् हजुरमा ल्याई पुर्याया पनी।।156।।

प्राण्को अन्त्य हुन्या बखत् भइ गयो बाँच्न्या उपायै कहू।

राम् शत्रू बलवान् बुझिन्छ तिमि लौ साह्रै चनाखा रहू।।

गम्भिर् येहि समुद्रमा पनि सहज् साँघू लगाई तर्या।

वानर्का सब फौज् समेत् तरि यहाँ धेर् वीरको नाश् गर्या।।158।।

रावण्ले इ वचन् विलाप सरिका बोली सकेथ्यो जसै।

हाँस्यो खुप् सित कुम्भकर्ण र तहाँ बिन्ती गर्यो साफ् तसै।।

मैले क्या गरुँ बिन्ति आज अधिराज् पैल्हे गर्याथ्याँ पनी।

राम् नारायण हुन् सिता प्रभुजिकी हुन् योगमाया भनी।।160।।

सोध्याँ आउनु भो हजुर् किन यहाँ जानू छ काहाँ भनी।

मेरो बिन्ति सुनेर सब् ति ऋषिले विस्तार् बताया पनी।।

विस्तार् लौ सुन कुम्भकर्ण अहिले जीतेर सब् लोक् लियो।

इन्द्रादीहरुलाइ दुःख तिमिले अत्यन्त साह्रै दियौ।।162।।

येती बिन्ति गरेर देवगण सब् पाऊ पर्याथ्या जसै।

सोही रित् सित् मारुँला भनि हुकुम् श्रीविष्णुको भो तसै।।

सोही बात् परिपूर्ण गर्न रघुनाथ् ऐल्हे तयारी भया।

मान्र्यैछन् तिमिलाइ निश्चय भनी ऊठेर नारद् गया।।164।।

भक्ती मुख्य छ सर्व साधन महाँ भक्ति छ सब् ज्ञान् दिन्या।

भक्तीले सब मुक्त हुन्छ दुनियाँ यो नित्य जानी लिन्या।।

भक्तीहिन् भइ कर्म गर्दछ भन्या यो निष्फलै हो भनी।

जानी श्रीरघुनाथका चराणमा भक्ती लगाऊ पनी।।166।।

जो रामचन्द्र तिर रात् दिन चित्त धर्छन्।

राम् कै चरित्र पढि खुप् सित मग्न पर्छन्।।

तिन्का ति कर्मवशका सब पाप छुट्छन्।

वैकण्ठका सकल सौख्य तिनै त लुट्छन्।।168।।

रावण्का इ वचन् सुनेर अहिले साह्रै रिसाया भनी।

क्यै उत्तर् न गरी उठी कन गयो खुप् लड्न आँट्यो पनी।।

पर्खाल् नाघि गयो र लड्न कन सुर् बाँधी करायो जसै।

कालै तुल्य बुझेर वानरहरू साह्रै डराया तसै।।170।।

दाज्यू भनी तहिं विभीषण भेट्न आया।

पाऊ परी कन बहुत् गरि बिन्ति लाया।।

कान्छो विभीषण म हूँ करुणा म पाऊँ।

लङ्का महाँ म कन बस्न मिलेन ठाऊँ।।172।।

चार् मन्त्रि साथ लिइ निक्लि म याहिं आयाँ।

श्रीरामका शरणमा परि बिन्ति लायाँ।।

ठूलो दया गरि लिया प्रभुले मलाई।

आज्काल् खुसी छु रघुनाथ् सित बस्न पाई।।174।।

खुप् भक्त छन् बुझि लिया तिमि भाइलाई।

भन्थ्या चिन्हेर अघि नारदले मलाई।।

साँचै भयो ति ऋषिले जति हो भन्याको।

प्रत्यक्ष देख्छु तिमि भक्त बडा बन्याको।।176।।

बीदा भै जब ता विभीषण फिर्या यो फौज् गिरायो भनी।

लाग्यो घुम्न र कुम्भकर्ण विरले धेर् फौज् गिराऊँ भनी।।

वानर्को सब फौजलाइ बलले थिच्तै र मिच्तै गयो।

कुन् सक्थ्यो अघि टिक्न तेस् बखतमा खुप् ध्वस्त गर्दो भयो।।178।।

गीर्यो हात् जब कुम्भकर्ण विरको मुद्गर् सहित्को तहाँ।

ठूलो शब्द गरेर फेरि रिसले धायो प्रभू छन् जहाँ।।

साल्को वृक्ष उखेलि हान्न भनि त्यो आयो नजिक्मा जसै।

तेही हात् पनि काटि बक्सनु भयो वानर् भया खुस् तसै।।180।।

हात् पाउ केहि न हुँदा अति दुःख पायो।

मुख् बाइ राम् कन निलूँ भनि घस्रि आयो।।

राम्चन्द्रले पनि मुखै भरि बाण हान्या।

त्यो देखि फौजहरुले अति हर्ष मान्या।।182।।

ग्राहादि जन्तु मिचि नाश् बहुतै गरायो।

इन्द्रादि देवगणका पनि ताप् हरायो।।

खुप् पुष्पवृष्टि रघुनाथ उपर् खसाया।

राम्लाइ भेट्न भनि नारद ताहिं आया।।184।।

भोली मर्दछ इन्द्रजित् पनि यहाँ लक्ष्मण् जिका हात् परी।

आफैं मार्नु हुन्या छ रावण भन्या पर्सी लडाई गरी।।

देख्न्यै छन् मुनिदेवसिद्धगणले त्यो सब् तमासा भनी।

नारद् ताहिँ बिदा भई गइ तया त्यो ब्रह्मलोक्मा पनी।।186।।

शत्रूको भय आज कत्ति न रहोस् ई शत्रु मै मारुँला।

सब् शत्रूहरु मारि ताप् हजुरको चाँडै सहज् टारुँला।।

होम् गर्छू म निकुम्भिला स्थल महाँ ऐल्हे तुरुन्तै गई।

होम् सम्पूर्ण गर्या मलाइ अहिले अग्नी प्रसन्नै भई।।188।।

सून्या त्यो समचार् विभीषणजिले होम् गर्न लाग्यो भनी।

सो विस्तार् रघुनाथका हजुरमा गै बिन्ति पार्या पनी।।

ऐल्हे हे रघुनाथ इन्द्रजितले होम् गर्न लाग्यो भनी।

सून्याँ यो सुनि बिन्ति गर्न अहिले आयाँ हजुर्मा पनी।।190।।

येती बिन्ति सुनी हुकुम् हुन गयो मै जान्छु मार्छू भनी।

फेरी बिन्ति विभीषणै सरि गर्या यस्तो छ यो विर् भनी।।

खाँदै कत्ति न खाइ कत्ति न सुती रात् दिन् नियम् खुप् गरी।

जस्को बर्त छ बाह्र वर्ष उ पुरुष् तेरा अगाडी सरी।।192।।

ईश्वर् तिमी ह्वौ रघुनाथ् इ भाई।

लक्ष्मण् त शेष् हुन् करुणा जनाई।।

भूभार हर्ना कन जन्म लीयौ।

यो रुप् भजन् गर्न बनाइ दीयौ।।194।।

लक्ष्मण्लाइ पनी हुकुम् तहिं भयो भाई तयारी भया।

केही फौज् पनि साथमा लिइ तहाँ ऐल्हे तुरुन्तै गया।।

चाँडै प्राण् लिइ हाल इन्द्रजितको जान्छन् विभीषण् पनी।

सब्को छिद्र बताउनन् बखतमा यस्तो छ याहाँ भनी।।196।।

येती बिन्ति गरी घुमी वरिपरी लक्ष्मण् चरण्मा पर्या।

बीदा भै रघुनाथका हुकुमले साइत् तुरुन्तै गर्या।।

केही फौज् लिइ जाम्बवान् र हनुमान् अङ्गद् इ साथ्मा गया।

पौंच्या जल्दि र इन्द्रजीत विरका फौज्लाइ देख्ता भया।।198।।

कालो मण्डल देखिइन्छ अघि जो त्यो फौज हो वीरको।

टुक् टुक् पारि गिराइ बक्सनु हवस् सब् वीरका सिरको।।

ऐल्हे जल्दि न हानि बक्सनु भया होम् सिद्ध गन्र्या छ यो।।

होम्को सिद्ध गर्यो भन्या हुँदि कसै जीती न सक्नू छ यो।।200।।

वानर्ले पनि वृक्ष पर्वत शिला फौज् माथि फेंक्या जसै।

राक्षस्को पनि फौज् अघी सरि सरी खुप् लड्न लाग्यो तसै।।

लक्ष्मण्ले शरले अनेक् तरहले मार्या र नास्यो भनी।

साह्रै क्रोध गरेर इन्द्रजित विर् होम् छोडि आयो पनी।।202।।

येती भन्यो र रिसले रथमा बस्याको।

सब्लाइ जित्न भनि कम्मर खुप् कस्याको।।

केही न टेरि अरु वानरलाइ हेला।

साह्रै गराइ कन भन्छ परे इ फेला।।204।।

मूर्छा पर्यो दुइ घरी र जुरुक्क ऊठ्यो।

लाल् लाल् नजर् गरि रिसाइ अगाडि छूट्यो।।

मेरो पराक्रम रती न बुझेर पैल्हे।

हानिस् पराक्रम तँ लौ बुझिले न ऐल्हे।।206।।

हान्यो फेर् सय शर् विभीषण उपर् येती गरेथ्यो जसै।

हान्या लक्ष्मणले कवच् शरिरको काटी दिया पो तसै।।

हज्जार् शर् कन हानि लक्ष्मणजिका गाथ्का कवच्को पनी।

टुक् पारेर गिराउँदो तहिं भयो मेरो गिरायो भनी।।208।।

बाणैले गरि सब् भर्यो दस दिशा वानर् सकस्मा पर्या।

लक्ष्मण्ले पनि इन्द्रजीत विरको प्राण् लीन मन्सुब् धर्या।।

जुन् इन्द्रास्त्र थियो उही धनु महाँ लाई अगाडी सर्या।

चिन्तन् श्रीरघुनाथको गरि तहाँ जल्दी प्रतिज्ञा गर्या।।210।।

हर्षैले नगरा बज्या पृथिविको जुन् भारि हो त्यो गयो।

हर्षैले जयशब्दको ध्वनि पनी ताहाँ बहूतै भयो।।

लक्ष्मण्ले पनि शङ्खको ध्वनि र खुप् टङ्कार् धनूको गर्या।

वानर्ले बहुतै गर्या स्तुति तहाँ आनन्दमा सब् पर्या।।212।।

मेरो शत्रु अवश्य छैन अब विर् जुन् वीर हो सो गयो।

यस् रावण् कन मार्नलाइ सजिलो यै वीर जाँदा भयो।।

ऐल्हे युद्ध हुँदा म मार्छु सहजै भन्न्या हुकुम् यो भयो।

रावण् विर् पनि सब् सुन्यो र समचार् मूर्छा परी गैगयो।।214।।

सूपाश्र्वको बिन्ति सुन्यो र ताहाँ।

फर्क्यो फरक्कै दरबार माहाँ।।

शोक्ले बहुत् मूर्ख समान भै गो।

फेरी सभा गर्छु भनेर गै गो।।216।।

त्यो अग्निमा सहल झैं जब पर्न आयो।

सक्थ्यो कहाँ अधिक ठक्कर फेरि पायो।।

धेर् विर् मर्या हृदयमा पनि बाण लाग्यो।

टिक्नै तहाँ न सकि जल्दि फिरेर भाग्यो।।218।।

हे नाथ् हजुर् गुरु भई पनि दुःख पन्र्या।

क्या भो मलाइ कसरी अब चित्त धन्र्या।।

यस् रामले सकल बन्धु र पुत्र मार्यो।

सूरा अनेक् विरहरू पनि छुट्टि पार्यो।।220।।

जित्न्या छौ सब वीरलाइ भनि यो आज्ञा गुरूको जसै।

पायेथ्यो खुसि भै उठी घर गई होम् गर्न आँट्यो तसै।।

पाताल् तुल्य गुफा खनी तहीं बस्यो होम् गर्नलाई पनी।

ढोका बन्द गर्यो सबै सहरको कोही न आउन् भनी।।222।।

लाग्यो रावण होम गर्न महराज् होम् सिद्ध पार्यो भन्या।

साँचो बिन्ति म गर्दछू हजुरमा ई सब् अजेयै बन्या।।

हूकुम् वानरलाइ बक्सनु हवस् विर् विर् अगाडी सरी।

जल्दी गै कन यज्ञ नाश् गरि दिउन् हूकुम् सिरोपर् धरी।।224।।

रानी हुन् सरमा विभीषणजिकी लङ्कै सहर्मा थिइन्।

रावण् लूकि रहेछ ताहिं छ भनी तिन्ले इसारा दिइन्।।

गूफाका मुखमा त पत्थर ठुलो लायेर पक्का गरी।

होम् गर्थ्यो तहिं भित्र रावण उहीं पौंच्या ठुलो वेग् गरी।।226।।

रावण्ले तहिं होम गर्न भनि एक् सूरो लियाको पनी।

खोस्या श्रीहनुमानले र रिसले हान्या उठोस् यो भनी।

ध्यानैमा दृढ मन् गरी अचल भै रावण् बसेथ्यो जसै।

ल्याया अङ्गदले त खैंचि नजिकै मन्दोदरी पो तसै।।228।।

हे नाथ् आज कता गयो हजुरको लज्जा अनाथ् क्या गरूँ।

पत्नीका इ विलाप् सुनी जिउनु धिक् मर्नू निको हो बरू।।

येती बिन्ति गरिन् र पुत्र कन खुप् संझेर लागिन् रुनै।

आर्को कोहि थियेन ताहिं तिनका साहाय हून्या कुनै।।230।।

होम्को नाश गराइ अङ्गदहरू दौडेर राम् थ्यैं गया।

ती मन्दोदरि रानि रावण इनैका बात् तहाँ खुप् भया।।

लाग्यो रावण भन्न रानि अहिले बाँच्नू असल् हो भनी।

बाँच्नै खातिर ता म चुप् भइ रह्याँ येती हुँदामा पनी।।232।।

आत्मज्ञान स्वरुप् बुझेर मनले अज्ञानको नाश् गरी।

स्वस्थै भै रहु शोक् न मान तिमिले क्या हुन्छ यो शोक् गरी।।

हे मन्दोदरि मार्छु राम् कन सहज् सङ्ग्राम ठूलो गरी।

रामैले यदि मार्दछन् त पनि बेस् जान्या छु संसार् तरी।।234।।

बिन्ती रावण थ्यैं गरिन् पनि तहाँ राम् हुन् जगन्नाथ् हरी।

जीती सक्नु कदापि छैन अरुले कस्तै लडाई गरी।।

वैवस्वत् मनुलाइ मत्स्यरुपले जस्ले त रक्षा गर्यो।

फेरी कूर्म भयेर मन्दर पनी जस्ले पिठैमा धर्यो।।236।।

थीया क्षत्रिय पृथ्विमा परशुराम् भै नाश् सबैको गर्या।

तिम्रो प्राण् लिनलाइ आज पनि नाथ् राम भै अगाडी सर्या।।

सीता हर्नु थियेन हेलन गरी सीताजि हर्नू भयो।

यै काम्ले इ विपत् पर्या हजुरमा ज्यान् इन्द्रजित्को गयो।।238।।

हे मन्दोदरि इन्द्रजित् पनि मर्यो ठूला ठुला विर् मर्या।

कुम्भैकर्ण मर्यो अनेक् अरु पनी सङ्ग्राममा विर् पर्या।।

येती सम्म भया पछी कसरि फेर् लत्रेर पाऊ परू।

शत्रू थ्यैं गइ लत्रि बाँच्नु न निको प्राण आज जावस् बरू।।240।।

फेरी तुरुन्त रघुनाथ् सित लड्न जान्छू।

मार्नन् मलाइ रघुनाथ् तब खूसि मान्छू।।

संसारका सकल ताप्हरुलाइ तोडी।

जान्याछु पारि तिमिलाइ त वारि छोडी।।242।।

मन्दोदरी सित यती भनी लड्नलाई।

कम्मर् कसेर बलियो रथ यक् मगाई।।

रथ्मा चढेर रघुनाथ् सित जान आयो।

राम्चन्द्रको सकल वानरफौज् डरायो।।244।।

मूर्छा देखि उठ्यो र रावण तहाँ स्याबास् तँ होस् विर् भनी।

ठूला विर् हनुमानलाइ बुझि खुप् साह्रै सह्रायो पनी।।

रावण्ले हनुमानको सह्रनि खुप् ताहाँ गरेथ्यो जसै।

रावण्का सब सेखि तोड्न हनुमान् विर् बोल्न लाग्या तसै।।246।।

ई बात् श्रीहनुमानले जब गर्या बेसै भन्यो हो भनी।

एक् चोट् श्रीहनुमानका हृदयमा ताकेर हान्यो पनी।।

फेरी श्रीहनुमान् सर्या अघि तहाँ मुड्की उठाई जसै।

रावण् टिक्न सकेन एक् क्षण पनी अन्यत्र भाग्यो तसै।।248।।

ती चार् जना जब मर्या तब झन् रिसायो।

राम्का उपर् अघि सरी कन बाण् खसायो।।

बाक्ला बुँदै सरि ति शर् जब खस्न आया।

खुप् वानरादि विरले पनि दुःख पाया।।250।।

जल्दी मातलि सारथी रथ लिई राम्का हजुर्मा गया।

हात् जोरी कन रामका हजुरमा क्यै बिन्ति गर्दा भया।।

हे नाथ् रथ् लिइ इन्द्रका हुकुमले आयाँ खडा छू पनी।

यै रथ्मा चढि बक्सियोस् हजुरले बेस् बिन्ति पार्यो भनी।।252।।

यस्ता रित् सित शस्त्र अस्त्र सब थोक् काट्या प्रभूले जसै।

रावण्ले पनि राक्षसास्त्र लिइ खुप् फेर् हान्न लाग्यो तसै।।

रावण् हान्दछ बाण् जती जति तहाँ सब् सर्प रुप् भै खस्या।

हान्या बाण् रघुनाथले पनि र ती बाण् ता गरुड् भै खस्या।।254।।

घोडैलाइ पनी अनेक शरले खुप् हान्न लाग्यो जसै।

आश्चर्यै भइ देवपीतृऋषिगण् खेद् मान्न लाग्या तसै।।

लीलाले रघुनाथ् पनी जब तहाँ दुःखी सरीका भया।

वानर्को सब फौज् विभीषण समेत् साह्रै डराई गया।।256।।

कालाग्नी सरिका भयङ्कर स्वरुप् राम्को बनेथ्यो जसै।

कामिन् पृथ्वि पनी भयङ्कर स्वरुप् देखिन् र राम्को तसै।।

रावण्का पनि चित्तमा भय पर्यो उल्का बहूतै भया।

क्या गर्छन् प्रभुले यहाँ भनि तहाँ सब् लोक् डराई गया।।258।।

रावण्को सिर काट्नलाइ जब बाण् फेंक्या प्रभूले तहाँ।

तालैका फल झैं गिर्या त पनि सिर् गीरेन पृथ्वी महाँ।।

एकोत्तर सय सिर् गिर्या जति गिरुन् सब् बन्न लाग्या जसै।

क्या भो आज भनी प्रभू कन पनी आश्चर्य लाग्यो तसै।।260।।

यो चिन्ता रघुनाथका जब पर्यो साम्ने विभीषण् गया।

यो हेतू छ भनेर हेतु जति हो सब् बिन्ति गर्दा भया।।

ब्रह्माको वरदान् छ सिर् खसि गया फेर् उम्रनन् सिर् भनी।।

फेर् अम्रित् पनि नाभिमा छ तब यो मर्दैन काट्या पनी।।262।।

त्यो अम्रित् जब सोसि बक्सनु भयो यो दिन्छ अर्ती भनी।

रिस्ले शक्ति लिई विभीषण उपर् ताकेर हान्यो पनी।।

राम्ले शक्ति र सिर् दसै छिनि दिया फेर् एक सिर्को भई।

नाना शस्त्र लियेर खुप् सित लड्यो राम्का अगाडी गई।।264।।

बिन्ती मातलिको सुनी प्रभुजिले एक् बाण् तुरुन्तै लिया।

जस्मा अग्नि र वायु सूर्य्य इ समेत् लोक्पाल् बस्याका थिया।।

मन्त्री वेदविधानले र धनुमा त्यो बाण् लगाया जसै।

प्राणीलाइ पनी बहुत् भय भयो खुप् भूमि कामिन् पनी।।266।।

तेस् बिच्मा नगरा बज्या प्रभु उपर् खुप् पुष्पवृष्टी भयो।

नाच्या अप्सरगण् ऋषी खुसि भया सम्पूर्णको ताप् गयो।।

रावण्को पनि देह देखि तहिं तेज् निस्क्यो र सूर्य्यै सरी।

श्रीराम्चन्द्रजिमा मिली पनि गयो संसारसागर् तरी।।268।।

साँचो भन्छु म आज देवगण हो यस्ले बहुत् ध्यान् गर्यो।

सीतानाथ् प्रभुको र यो तब सहज् संसारसागर् तर्यो।।

भक्तीले भयले अवर् तरहले कौनै प्रकार्ले गरी।

ध्यान् सीतापतिको गर्यो पनि भन्या जाइन्छ संसार् तरी।।270।।

रावण् मारि उतारि भारि भुमिको सुग्रिव् विभीषण्हरू।

लक्ष्मण् अङ्गद जाम्बवान् र हनुमान् जो जो थिया विर् अरू।।

ती सब्लाइ हुकुम् भयो प्रभुजिको तिम्रै कृपाले गरी।

मार्यां रावणलाइ कीर्ति रहला तिम्रो तिनै लोक् भरी।।272।।

दाज्यूको किरिया गरुन् सब हरुन् ती रानिको शोक् पनी।

हूकुम् येति मिल्यो र लक्ष्मण गया जल्दी बुझाऊँ भनी।।

लाग्या भन्न अहो विभीषण तिमी क्या यो न जान्न्या सरी।

लाग्यौ गर्न विलाप् अनेक् तरहले खाली जमिन्मा परी।।274।।

अज्ञान्को मति यो न लेउ तिमिले झूटो जगत् हो भनी।

जानी श्रीरघुनाथका चरणमा खुप् ध्यान् लगाऊ पनी।।

प्रारब्धै बलवान् बुझेर सब यो राज्यादि गर्दै रहू।

जो पर्छन् परि आउन्या सब कुरा नीका न नीका सहू।।276।।

बिन्ती गर्न भनी जहाँ प्रभु थिया ताहाँ तुरुन्तै गया।

हात् जोरी कन रामका हजुरमा क्यै बिन्ति गर्दा भया।।

हे नाथ् मर्जि भयो कबुल् गरि लियाँ आज्ञा सिरोपर् धरी।

बिन्ती गर्छु तथापि सत्य भगवन् एक् भारि शङ्का परी।।278।।

बाचुन्ज्याल् रिस हुन्छ शत्रु सितको ऐल्हे मरी यो गयो।

यस्को रिस् अब गर्नु छैन अब ता मेरो त रिस् दुर् भयो।।

रुन्छन् रानिहरू बुझाउ गर लौ क्रीया विधान्ले गरी।

पैल्हे यै न गरी हुँदैन तिमिले यै हो क्रियाको घरी।।280।।

खूसी खुप् रघुनाथ् पनी हुनु भयो सम्पूर्ण खूसी भया।

बीदा भै कन मातली पनि तहाँ फेर् इन्द्र थ्यैं गै गया।।

लक्ष्मण्लाइ हुकुम् दिया प्रभुजिले पैल्हे दियाँ ता पनी।

गादीमा लगि फेर् विभीषण उपर् ऐल्हे तिमीले पनी।।282।।

तेस् बिच्मा रघुनाथ् प्रसन्न हुनु भो पूग्यो प्रतिज्ञा भनी।

सुग्रिव्लाइ पनी सह्राउनु भयो तिम्रो कृपा हो भनी।।

ऐल्हे हे हनुमन् विभीषणजिका मत्ले सिता थ्यैं गई।

सब् सम्चार बताउ जाउ अहिले सूनुन् बहुत् खुस् भई।।284।।

चीह्निन् ई हनुमान हुन् भनि र खुप् खूसी भईथिन् जसै।

विस्तार् बिन्ति गर्या सबै जननि थ्यैं श्रीरामजीको तसै।।

झन् खूसी जननी भइन् खुसि हुँदै क्यै बोल्न लागिन् तहाँ।

क्या दीन्या तिमिलाइ चीज हनुमन् खूसी गरायौ यहाँ।।286।।

यो बिन्ती सुनि खूस भै कन तहाँ येती अह्राइन् पनी।

राम्को दर्शन गर्छु बिन्ति गर गै भेट् गर्न खोज्छिन् भनी।।

सीताका इ वचन् सुनेर हनुमान् राम्का हजुर्मा गया।

दर्शन्को मतलब् थियो जननिको सो बिन्ति गर्दा भया।।288।।

हूकुम्ले हनुमानलाइ सँगमा लीई विभीषण् गया।

जल्दी स्नान गराउना कन तहाँ खुप् यत्न गर्दा भया।।

पैल्हे स्नान गराइ शुद्ध कपडा पैह्राइ भूषण् पनी।

दीया सुन्दर जुन् थिया खुसि हुँदै पैह्रुन् सिताजी भनी।।290।।

कोलाहल् अधिकै भयो प्रभुजिले सून्या नजर् भो पनी।

हूकुम् भो रघुनाथको किन तहाँ वानर् हटाया भनी।।

आमा जानि ति हेर्दछन् सब जना हेरुन् ति वानर्हरू।

डोलीमा किन चढ्दछिन् अब सिता पैदल् ति आउन् बरू।।292।।

अग्नीमा अघि राखियाकि कन फेर् लीन्या तहाँ सुर् गरी।

दोष् दीया रघुनाथले किन यहाँ आयौ नजीकै भनी।।

आर्काका घरमा बस्याकि भनी यो दोषै दिनू भो जसै।

लक्ष्मण्लाइ हुकुम् दिइन् जननिले विश्वास खातिर् तसै।।294।।

सीताजी पनि खुप् प्रदक्षिण गरिन् राम्को र भक्ती गरी।

अग्नीका नजिकै खडा पनि भइन् केही अगाडी सरी।।

द्यौता ब्राह्मण संझि राम्चरणको ध्यान् भीत्र मन्मा धरिन्।

सब्का साक्षि भनेर अग्नि सित हात् जोरी पुकारा गरिन्।।296।।

सीता अग्नि विषे जहाँ त पसिथिन् इन्द्रादि लोक्पाल्हरू।

ब्रह्मा रुद्र समेत् सबै तहिं गया जो देवता छन् अरू।।

जम्मा भै रघुनाथको स्तुति गर्या सब् देवगण्ले पनी।

ब्रह्माले पनि खुप् गर्या स्तुति तहाँ मालिक् इनै हुन् भनी।।298।।

अग्नीले पनि बिन्ति बात् गरि तहाँ सीता जसै ता दिया।

खूसी मन् रघुनाथको हुन गयो सीताजिलाई लिया।।

सीताजी कन काखमा लिइ तहाँ ठाकुर् बस्याथ्या जसै।

भक्तीले स्तुति इन्द्रले पनि गर्या खूसी भया सब् तसै।।300।।

यो बिन्ती शिवको सुनेर दशरथ्जीका हजुर्मा गई।

पाऊमा सिर राखि बक्सनु भयो अत्यन्त खूसी भई।।

आलिङ्गन् दशरथ्जिले पनि गर्या तार्यौ मलाई भनी।

बीदा भै दशरथ् खुसी भइ गया फेर् स्वर्गलोक्मा पनी।।302।।

बिन्ती ताहिं गर्या विभीषणजिले राम्का चरण्मा परी।

मङ्गल्स्नान् गरि बक्सियोस् हजुरले यो स्नानको हो घरी।।

मङ्गल्स्नान् गरि वस्त्र भूषण धरी राज् आज याहीं हवस्।

सेवक् हूँ करुणानिधान् हजुरको प्रीति म माथी रहोस्।।304।।

हूकुम् येति हुँदा विभीषणजिले रत्नादि वृष्टी गर्या।

जस्ले जुन् चिज खोज्छ सो चिज दिई सब् फौजको ताप् हर्या।।

सब् फौज्लाइ बिदा पनी दिनु भयो राम्ले कृपा खुप् गरी।

फौज् वानर्हरुको पनी तरि गयो आनन्दमा खुप् परी।।306।।

ती सब्ले तहिं बिन्ति खुप् सित गर्या जान्छौं अयोध्यै भनी।

सब्को आग्रह देखि खूसि हुनु भो ताहाँ रमानाथ् पनी।।

पुष्पक्मा चढ आज आउ तब लौ भन्न्या हुकुम् भो जसै।

सुग्रिव् श्रीहनुमान अङ्गद चढ्या पुष्पक् विमान्मा तसै।।308।।

सेना समेत् सब विमान उपर् चढाई।

हूकुम् दिया प्रभुजिले जब जानलाई।।

आकाशमार्ग गरि जान विमान धायो।

शोभा अपूर्व रघुनाथ चढ्या र पायो।।310।।

यो लङ्कापुरि हो अगम् छ बलले को जान सक्छन् अरू।

त्यो भूमि रणभूमि हो तहिं मर्या ठूला ठुला विर्हरू।।

ताहीं रावण कुम्भकर्ण त मर्या भारी लडाई गरी।

लक्ष्मण्ले तहिं इन्द्रजित् कन जित्या साम्ने अगाडी सरी।।312।।

वार्ता येति गर्या सिता सित र फेर् तारा झिकाऊ भनी।

सुग्रीव्लाइ हुकुम् भयो प्रभुजिको तारा झिकाया पनी।।

तारा रानिहरू समेत् चढि सक्या ताहाँ विमान्मा जसै।

सीतालाइ नजर् गराउनु भयो बाली गिर्याको तसै।।314।।

जो आश्रम् जमुनाजिका छ तिरमा ताहाँ भरद्वाज छन्।

गङ्गा हुन् इ अगाडिकी नजरले देख्तै खुसी हुन्छ मन्।।

जो देख्छ्यौ अझ छन् परै सरयु हुन् ती हुन् अयोध्यापुरी।

पूरीलाइ गर प्रणाम तिमिले भक्ती गरी नीहुरी।।316।।

क्याबात् भाइ भनी भरत् पनि भया सब्का उपर् काम् गरी।

चौधै वर्ष रह्या व्रती भइ ति ता चिन्तन् ममाथी गरी।।

भारद्वाज् ऋषिले पनी सब कुशल् थीया बताई दिया।

हे नाथ् छन् कुशलै सबै भरतका मात्रै विपत्ती थिया।।318।।

सब् जान्दछू हजुरले पनि ता गर्याको।

राक्षस् विनाश गरि भार् भुमिको हर्याको।।

त्यो सब् प्रसाद् हजुरको सब तत्त्व जान्याँ।

जो ब्रह्म हो उ त हजुर् कन आज मान्याँ।।320।।

ब्रह्माजिका वचनले यहि रूप धारी।

भार् हर्नु भो सकल रावणलाइ मारी।।

सब् लोकको हित हुन्या अरु काम् गरीनन्।

चौधै भुवन् हजुरका यशले भरीनन्।।322।।

हूकुम् भो हनुमानलाइ हनुमान् लौ श्रृङ्गवेर्मा गई।

मेरा खुप् प्रिय छन् सखा गुह तहाँ तिन् थ्यैं समाचार् कही।।

नन्दीग्राम् गइ भाइलाइ गरि भेट् श्रीराम आया भनी।

मेरो लक्ष्मणको सिताजि हरुको सम्चार् बताऊ पनी।।324।।

फेर् जल्दी सरयू तरी कन गया देख्या अयोध्या पनी।

नन्दीग्राम् जब देखियो तहिं गया जान्या उहीं हो भनी।।

वैलाई रहँदा जउन् तरहले फुल् सुक्छ फुस्रो भई।

तस्तै रैयतिको दशा नजर भो साह्रै करूणा गई।।326।।

सब् गेरुवा पहिरि मन्त्रि पनी बस्याका।

राम्को भजन् तिर त कम्मर खुप् कस्याका।।

देख्या भरत् कन र खुस् भइ हात जो़डी।

बिन्ती गर्या भरतका सब ताप तोडी।।328।।

येती विर्हरु साथ छन् भनि कुशल् विस्तार् सुनाया जसै।

खूसी भै कन अङ्कमाल् पनि गर्या ताहीं भरत्ले तसै।।

राम्को सुग्रिवको कहाँ हुन गयो भेट् सब् बताऊ भनी।

सोध्या ताहिं भरत्जिले र हनुमान्ले सब् बताया पनी।।330।।

लङ्कामा गइ भारि युद्ध गरियो सब् रावणादी गिर्या।

लङ्काका अधिराज् विभीषण गरी श्रीराम् अयोध्या फिर्या।।

सब् विस्तार् हनुमान देखि रघुनाथ्ज्यूको सुन्याथ्या जसै।

भाईलाइ हुकुम् दिया नगरिको संस्कार खातिर् तसै।।332।।

भारी फौज लियेर मन्त्रिहरुले सब् राजपत्नी लिया।

ब्राह्मण्लाइ अगाडि लायर हिंडुन् सब्लाइ उर्दी दिया।।

हूकुम् येती दिया तहाँ भरतले हूकुम् बमोजिम् गरी।

हात्मा भेटि लियेर लस्कर चल्यो खुप् हर्ष भो तेस् घरी।।334।।

देख्या श्रीरघुनाथको जब विमान् कीर्तन् सबैले गर्या।

घोडामा रथमा जती विर थिया ती सब् जमिन्मा झर्या।।

पृथ्वीमा न झरी उनै प्रभुजिको दर्शन् मिलेथ्यो जसै।

टाढै बाट गर्या प्रणाम् भरतले खुप् हर्ष मान्या तसै।।336।।

ख्वामित् हूँ म भरत् पर्याँ चरणमा यस्तो पुकारा गरी।

सीताका पनि पाउमा परि गया आनन्दसागर् परी।।

लक्ष्मण्लाइ पनी प्रणाम् तहिं गर्या काम्ले बडा छन् भनी।

आलिङ्गन् गरि सुग्रिवादि विरको दिल् खुस् गराया पनी।।338।।

चारै भाइ थियौं अगाडि अहिले पाचौं हुनू भो यहाँ।

भाईका झइँ यो सहाय न भया राक्षस् जितिन्थ्या कहाँ।।

यस्ता प्रेम् सित बात् गर्या भरतले सुग्रीवजी थ्यैं गई।

श्रीराम्चन्द्रजिका पर्या चरणमा शत्रुघ्न खूसी भई।।340।।

हात् जोरी विनती गर्या पनि तहाँ नासो लियाको थियाँ।

यो गादी लिइ बक्सियोस् हजुरले मैले हजुर्मा दियाँ।।

सब् कोष्मा पनि अन्नको र धनको दस् खण्ड बढ्ता गरी।

राख्याको छु दयानिधान् हजुरका सेवा विषे मन् धरी।।342।।

ताहाँ श्रीरघुनाथ् वशिष्ठ गुरुका पाऊ नमस्कार् गरी।

याहाँ राज् गरि बक्सियोस् भनि असल् आसन् अगाडी धरी।।

आसन्मा गुरुलाइ राखि नजिकै आसन् विषे राज् भयो।

पाया दर्शन रामको र सबका सम्पूर्ण सन्ताप् गयो।।344।।

यस्ता शुद्ध अनन्त पूर्ण सुख रुप् ब्रह्मस्वरुप्ले पनी।

क्या राज् गर्नु थियो तथापि लिनु भो खूसी हउन् ई भनी।।

पैल्हे स्नान् भरतादिले जब गर्या क्षौर्ले जटा साफ् गरी।

स्नान् सीतापतिको पछी तहिं भयो तेस्तै प्रकार्ले गरी।।346।।

राम्का सारथि ता भरत् हुन गया सेवा म गर्छू भनी।

सेतो छत्र लिया बहुत् खुसि हुँदै शत्रुघ्नजीले पनी।।

पङ्खा लक्ष्मणले लिया प्रभुजिको सुग्रीवले ता चवँर्।

आर्को चामर एक् विभीषणजिले खूसी भया सब् अवर्।।348।।

श्रीराम्को पुरिमा प्रवेश् जब भयो सब् पौरवासी पनी।

निस्क्या बालक वृद्ध दर्शन गरौं हेरौं तमासा भनी।।

देख्या श्रीरघुनाथलाइ रथमा थीया पिताम्बर् धरी।

श्याम्सुन्दर् छ शरिर् किरीट सिरमा भूषण् शरिर्मा धरी।।350।।

छोड्या काम् घरको चढ्या गृह उपर् सब् स्त्री अटाली गई।

लावा पुष्प गिराउँदै प्रभुजिको दर्शन् गर्या खूसि भै।।

राम्को मोहनमूर्तिमा जब नजर् सब् स्त्रीहरूका पर्या।

खूसी भै कन अङ्कमाल मनले सब् स्त्रीहरूले गर्या।।352।।

सुग्रिव्जी कन राख भाइ तिमिले पैल्हे म बस्थ्याँ जहाँ।

सब्लाई तिमिले खटाउ बढिया घर् बस्नलाई यहाँ।।

हूकुम् येति हुँदा तहाँ भरतले सोही बमोजिम् गर्या।

सब्को वास खटन् भयो सब तहाँ आनन्दसागर् पर्या।।354।।

श्रीराम्चन्द्रजिलाइ राज्य अभिषेक् गन्र्या बखत् भो भनी।

मर्जी भो र भरत्जिको उहि बखत् ल्याई दिया जल् पनी।।

जल् लीना कन जाम्बवान् र हनुमान् अङ्गद् सुषेण् चार् गया।

पौंच्या जल्दि समुद्रमा सहज जल् लीयेर दाखिल् भया।।356।।

यस्तो बिन्ति सुनी वशिष्ठ गुरुले बेस् बिन्ति गर्छौ भनी।

श्रीराम्चन्द्रजिलाइ राखनु भयो सिंहासनैमा पनी।।

गौतम् वाल्मिकि वामदेव इ समेत् जावालि ताहीं थिया।

ती सब्ले सँग भै वशिष्ठ गुरुले जल्दी अभीषेक् दिया।।358।।

माला काञ्चन वायुले पनि दिया हार् इन्द्रजीले पनी।

नाना रत्न खचित् गरायर दिया पैह्रुन् सिताराम् भनी।।

गाऊँछन् तहिं देवका गणहरू सब् अप्सरा नाच्तछन्।

बर्ष्यो खुप् सित पुष्पवृष्टि नगरा बज्दा भयो खूसि मन्।।360।।

डिम् डिम् शब्द भयो तहाँ डमरुको नन्दी र भृङ्गी पनी।

ताल् वेताल्हरु नाच्न लागि त गया आया सदाशिव् भनी।।

शम्भूका पछि देवगण् सब तहाँ आयेर हाजिर् भया।

श्रीराम्को स्तुति खुप् गरेर खुसि भै सब् जल्दि फर्की गया।।362।।

राजा श्रीरघुनाथ् हुँदा पृथिविमा शस्यादि खूपै बढ्यो।

थीयानन् अति गन्ध जौन फुलमा तिन्मा सुगन्धी बढ्यो।।

धेनूदान् वृषदान् गर्या प्रभुजिले तिस्कोटि सुन्दान् गरी।

वस्त्राभूषण रत्नदान् पनि गर्या दारिद्र्य सब्को हरी।।364।।

सीताले हनुमानलाइ दिन सुर् बाँधेर हात्मा लिइन्।

कस्तो हुन्छ हुकुम् भनी कन नजर् ख्वामित् तरफ् खुप् दिइन्।।

जस्लाई दिन मन् छ देउ भनि यो हूकुम् भयेथ्यो जसै।

प्यारा श्रीहनुमान् थिया तहिं दिइन् त्यो हार् सिताले तसै।।366।।

ख्वामित् नाम हजूरको जब तलक् लीनन् जगत्मा बडा।

ताहीं सम्म शरीर् रहोस् हजुरका नाम् सुन्नलाई खडा।।

ख्वामित् नाम हजूरका स्मरणमा आनन्द जो पाउँछू।

त्यो आनन्द कतै मिलेन महराज् तेही न छूटोस् कछू।।368।।

आशीर्वाद् यति बक्सनू जब भयो बीदा हनूमान् भया।

आनन्दाश्रु गिराइ तप् गरुँ भनी हीमालयैमा गया।।

फेर् ठाकुर् गुहका अगाडि गइ यो हूकुम् कृपाले गर्या।

जाऊ लौ घर मै बसी रहु फगत् मन् मात्र मैमा धर्या।।370।।

तत्त्व ज्ञान् पनि बक्सनू तहिं भयो आनन्दसागर् परी।

बीदा भै गुहजी गया घर महाँ मन् राम्चरण्मा धरी।।

यस्तै रित् सित सब् बिदा तहिं हुँदै सुग्रिव् विभीषण् गया।

लक्ष्मण् सेवक छन् सदा हजुरमा राम् राज्य गर्दा भया।।372।।

राजा राम् भइ बक्सनू जब भयो प्राणी प्रजा खुस् भया।

जो पर्थ्या अघि ताप् अनेक् तरहका ती सब् प्रजाका गया।।

गर्दैनन् विधवा विलाप् मुलुकमा लाग्दैन रोग् व्याध् पनी।

सब् डाकू दबिया परेन कहिं ताप् यो चिज् हरायो भनी।।374।।

अयुत वर्ष त राज् प्रभुको भयो।

सकल ताप् दुनियाँहरुको गयो।।

शिवजिले यति पार्वति थ्यैं कह्या।

सकल पाप् छुटि जान्छ सुनी रह्या।।376।।

जन्मन्छन् तर मर्दछन् पनि सबै जस्का त छोराहरू।

तेस्ता स्त्रीहरुले भने यति सुन्या बाँच्छन् पछीका अरू।।

वन्ध्या स्त्री पनि पाउँछे सुत असल् गर्छन् कृपा राम् धनी।

आधिव्याधि अनेक दुःख भय ताप् पर्दैन कैल्हे पनी।।378।।

आधिव्याध् दुख छुट्तछन् अरु उपर् धन् धान्य सन्तान् पनी।

बढ्छन् इष्ट कुटुम्ब मित्रहरुका मान्न्या ति हुन्छन् भनी।।

यस्ताको त बखान् कहाँ तक गरौं यो मन् प्रभूमा धरी।

गर्छन् रामभजन् त मुक्ति पनि भै जान्छन् ति संसार् तरी।।380।।