शम्भो श्रीरघुनाथका जति त छन् लीला कृपाले गरी।

आज्ञा आज हवस् म सुन्छु भगवन् बिन्ती छ पाऊ परी।।

यो बिन्ती जब शम्भुका चरणमा श्रीपार्वतीले गरिन्।

सब् लीला प्रभुका कह्या शिवजिले खुप् हर्षमा ती परिन्।।2।।

सब् शिष्यै सहितै अगस्तिजि गया द्वार्मा पुग्याथ्या जसै।

हाजिर् जल्दि पठाइ मर्जि भइ सब् पौंच्या हजुर्मा तसै।।

पूजा सब् ऋषिको गर्या प्रभुजिले सब् लाइ आसन् दिया।

खूसी सब् ऋषिगण् भया हजुरमा जो जो गयाका थिया।।4।।

विर् हुन् रावण कुम्भकर्ण त पनी यो इन्द्रजित् झन् जबर्।

विर् हो त्यो पनि मारि बक्सनु भयो को जित्न सक्थ्यो अबर्।।

लङ्कामा इनि दुष्टको मरण भो साँचा विभीषण् थिया।

पाया राज्य कनक् झई र खुसिले चाकर् सदाका भया।।6।।

यो बिन्ती ऋषिको सुन्या प्रभुजिले आश्चर्य मान्या पनी।

क्याले रावण देखि झन् अति ठुलो भो इन्द्रजित् विर् भनी।।

सोध्या सब् ऋषिका अगाडि र तहाँ साम्ने अगस्ती थिया।

यस्तो हो तब विर् सुन्यौ भनि सबै विस्तार् बताई दिया।।8।।

तप्को विध्न हुन्या पुलस्त्य ऋषिले बूझ्या बडा धिर् थिया।

जुन् स्त्री देख्छु म गर्भिणी उहि हवस् भन्न्या सराप् पो दिया।।

भाग्या सब् तृणबिन्दुपुत्रि त सुनी साम्ने नजीक्मा गइन्।

देख्ता ताहिं पुलस्त्यले र ति उसै झट् गर्भिणी पो भइन्।।10।।

तिन्का पुत्र त विश्रवा हुन गया खुप् ब्रह्म जान्न्या मुनी।

भारद्वाज् ऋषिले तिनै कन दिया छोरी बडा गुण् सुनी।।

तिन्का पुत्र कुबेर् भया गुण निधान् तिन्ले तपस्या गरी।

ब्रह्मालाइ रिझाउँदा ति धनका मालिक् भया तेस् घरी।।12।।

सून्या बिन्ति कुबेरको र खुसि भै ती विश्रवाले पनी।

लङ्का खालि थियो र तेहि दिनु भो लौ राज्य गर् जा भनी।।

लङ्कामा अघि राज्य राक्षसहरू गर्थ्या बडा विर् थिया।

तिन्कै खातिर विश्वकर्म खुसि भै लङ्का बनाई दिया।।14।।

एक् दिन् कैकसि छोरि ली कन ठुलो राक्षस् सुमाली पनी।

डुल्थ्यो यस् पृथिवी विषे सब घुमी हेरूँ तमासा भनी।।

पाताल् बाट सयल् गरूँ भनि यहाँ आयेर डुल्दा तहाँ।

पुष्पक् माथि चढेर खुप् सित सयल् गर्थ्या कुबेर्जी जहाँ।।16।।

तस्मात् आज त विश्रवा ऋषिजि थ्यैं जाऊ र साम्ने गई।

हात् जोरी ऋतुदान माग तिमिले दासी चरण्की भई।।

यस्ता पुत्र हुनन् अवश्य इ उनैका पुत्र हुन् विर् भनी।

छोरीलाइ त विश्रवा सित तहाँ तेस्ले पठायो पनी।।18।।

सोध्या कैकसिलाइ लाज् हुन गयो लाज्का सकस्मा परिन्।

ध्यानैले सब जानि बक्सनु हवस् यस्तो त बिन्ती गरिन्।।

सून्या बिन्ति र झट् विचार् पनि गर्या मालुम् भयो सब् जसै।

छोरा पाउन आइछस् भनि तहाँ बोल्या ऋषीले तसै।।20।।

बिन्ती कैकसिले गरिन् उहि बखत् ख्वामित् पती भै पनी।

तेस्ता पुत्र बुझाउँला म कसरी यो मन् कठिन् भो भनी।।

सून्या बिन्ति तहाँ दया पनि उठ्यो ती विश्रवाको पनी।

तेस्रो पुत्र हुन्या छ राम्चरणको दास् बुद्धिमान् खुप् भनी।।22।।

रावण्का पछि कुम्भकर्ण अति विर् जन्म्यो उसैका मनी।

जन्मी शूर्पणखा पछी गुणनिधान् जम्न्या विभीषण् पनी।।

शान्तात्मा बढिया विभीषण भया बस्थ्या ति शास्त्रै सुनी।

दुष्टात्मा अति कुम्भकर्ण हुन गो डूलेर खान्थ्यो मुनी।।24।।

सर्वान्तर्यामि साक्षी हृदय हृदयमा आत्मरुप्ले रह्ययाका।

निर्मल् सर्वज्ञ पूर्णै प्रभु पनि नरको रूप ऐल्हे भयाका।।

सोध्नू भो आज लीला गरि कन त सबै रावणादीहरूको।

विस्तार् बिन्ती म गर्छू अरु पनि भगवन् तेज् हर्या जो अरूको।।26।।

माया छ यो सब जगत् भनि नित्य जानी।

आनन्द यस् विषयमा रति भर् न मानी।।

मेरो भजन् गरि रहोस् सब पाप हन्र्या।

येही उपाय छ सहज् सित पार तन्र्या।।28।।

जस्तो यत्न गरेर हुन्छ तिमिले सो यत्न ऐल्हे गरी।

सब्को मालिक भै सयल् गर अनेक् यस्तै इनैले सरी।।

रावण्ले इ वचन् सुनी जननिकै साम्ने प्रतिज्ञा गर्यो।

हे मातर् म बडै भयेर रहुँला क्या आज चिन्ता पर्यो।।30।।

तप् गर्दा हुँदि कुम्भकर्ण विरको ताहाँ अयुत् वर्ष गो।

टेकी एक चरण् विभीषणजिको पाँचै हजार् मात्र भो।।

रावण्को त बखान् कहाँ तक गरौं ठूलो तपस्या गर्यो।

खुप् एकाग्र भयेर रोज् प्रभुजिका ध्यान्मा बहुत् मन् धर्यो।।32।।

हे रावण् वर माग दिन्छु अहिले इच्छा बमोजिम् भनी।

ब्रह्मा बाट दया भयो र खुशि भै माग्यो तहाँ वर् पनी।।

हे नाथ् वर् त अमर् म पाउँ न मरूँ क्वै वीर देखी कसै।

मानिस्को त डरै म मान्दिन रती मेरा सदा छन् वशै।।34।।

माग्या वर् खुसि भै विभीषणजिले हे नाथ् निरन्तर् मती।

धर्मै तर्फ रहोस् अधर्म तिर ता कैल्हे न लागोस् रती।।

ब्रह्माले अधिकै दया गरि दिया होला तँलाई भनी।

मागेनन् त पनी तहाँ गरि दिया कल्पान्त आयू पनी।।36।।

वाणीले जब मोह खुप् सित भयो घत्को विघत्को पनी।

थाहा केहि भयेन तेस् कन तहाँ यस्तो म मागूँ भनी।।

माग्यो मूढ भयेर येहि वरदान् निद्रा छ मैन्हा परोस्।

एक् दिन् मात्र मलाइ खानपिनका खातीर निद्रा टरोस्।।38।।

बाबू कैकसिको सुमालि खूसि भो पायो र यो सब् खबर्।

आयो जल्दि तहाँ प्रहस्तहरु धेर् सङ्मा थिया विर् जबर्।।

रावण्का अघि गै भन्यो खुशि हुँदै हे पुत्र खुप् काम् गर्यौ।

विष्णूको अघि डर् थियो अब गयो सन्ताप् तिमीले हर्यौ।।40।।

आज्काल् राज्य कुबेरको छ तिमिले मागी बलात्कार् गरी।

जुन् पाठ्ले गरि हुन्छ लेउ अहिले स्थान् छैन लङ्का सरी।।

राजाको त हुँदैन बन्धु सितको बन्धुत्व धर्मै पनी।

यो सन्देह न मान कत्ति कसरी लङ्का म लीऊँ भनी।।42।।

हे नाथ् कश्यपपुत्र हुन् इ जति छन् द्यौता र राक्षस्हरू।

लड्थ्या ती पनि ता भन्या त अरुको बिन्ती कहाँ तक् गरू।।

तस्मात् आज कुबेर छन् त पनि सो लङ्का लिन्या हो भनी।

हात् जोरी विनती गर्यो र सुनि त्यो बिन्ती त मान्यो पनी।।44।।

इच्छा माफिकको बनाउन कुशल् जो विश्वकर्मा थिया।

तिन्ले बेस् अलकापुरी पनि कुबेर्लाई बनाई दिया।।

दिक्पाल् भै ति कुबेर् रह्या शिवजिले तिन्मा दया खुप् गर्या।

शम्भूको करुणा हुँदा त अरु झन् आनन्दसागर् पर्या।।46।।

ती मन्दोदरिलाइ दी कन दियो शक्ती अमोघ् खुस् भई।

बीहा भो पछि कुम्भकर्ण विरको प्रल्हादकुल्मा गई।।

शैलुष् नाम हुन्या बहूत बलवान् गन्धर्वराज् क्वै थिया।

तिन्की छोरि थिइन् विभीषण बडा जानेर छोरी दिया।।48।।

निद्राले पनि कुम्भकर्ण कन खुप् पक्ड्यो सकस्मा पर्यो।

हे नाथ् सुत्छु म ठाउँ पाउँ भनि यो हात् जोरि बिन्ती गर्यो।।

तेस् बिच्मा तहिं सुत्नलाइ बढिया गूफा तयारी गर्यो।

ताहीं गै कन कुम्भकर्ण विरको खुप् मस्त निद्रा पर्यो।।50।।

दुत् गै बिन्ति गर्यो त झन् बिखुसि भै ऊठ्यो ठुलो रिस् गरी।

जल्दी गै ति कुबेरको जिति लग्यो पुष्पक् विमानै हरी।।

कूबेर्लाइ जिती यमै पनि जित्यो जीत्यो वरूणै पनी।

पौंच्यो स्वर्ग विषे पनी खुसि हुँदै फेर् इन्द्र जित्छु भनी।।52।।

रावण्लाइ फुकाइ इन्द्र कन ली फर्केर लङ्का गयो।

जीत्यो इन्द्र र इन्द्रजित् भनि ठुलो नाम् ताहिं देखी भयो।।

ब्रह्मालाइ खबर् भयो र फुनका खातीर दौडी गया।

धेरै वर् दिइ मेघनाद् कन खुसी गर्दै फुकाउँदा भया।।54।।

नन्दीश्वर् कन रिस् उठ्यो र रिसले दीया सरापै पनी।

मानिस् वानर शत्रु भै कन सहज् मारुन् तँलाई भनी।।

ताहाँ देखि त कार्तवीर्य सित गो सङ्ग्राम खातिर् जसै।

पुग्थ्यो तिन् सित जोर् कहाँ सहजमा पाता कस्या पो तसै।।56।।

काखीमा मिचि चार् समुद्र घुमि फेर् छोडी दियाथ्या जसै।

मैत्री गर्छु भनी मित्यारि गरि खुप् लाज् मानि फर्क्यो तसै।।

ई बाहेक् अरु विर् सबै वश गर्यो तिन् लोक् विषे छन् जती।

यस्ता विर्हरु मारि बक्सनु भयो बिन्ती गरूँ यो कती।।58।।

बाहू देखि त लोकपाल् हुन गया ई चन्द्र सूर्यै पनी।

आँखा देखि भया दिशाहरु भन्या कान् देखि शब्दै भनी।।

सब्को प्राण तयार् भयो हजुरका प्राण् देखि मुख्यै भई।

नासा देखि त वैद्य अश्िवनिकुमार् वेदाङ्गमा पार् गई।।60।।

धर्माधर्म विवेकका इ यमराज् ती लिङ्ग देखी भया।

मृत्यू ता गुद देखि रुद्र त हजुर्का रीस देखी भया।।

हाड् देखी जति पर्वतादिहरु छन् केश् देखि सब् मेघ् पनी।

जो छन् औषधि रोम देखि ति भया नख् देखि सब् स्वर् पनी।।62।।

जस्तै दूद विषे रहन्छ भरिपुर् घीऊ उही रित् गरी।

सब् चिज्मा हजुरै पसी रहनु भो सर्वान्तरात्मा हरी।।

हुन्छन् सूर्य्यहरू प्रकाश् हजुरकै तेज्ले हजुर् सब् धनी।

ख्वामित्लाइ त नाथ् प्रकाश गरि दिन्या छैनन् अरू क्वै पनी।।64।।

बक्बात् गर्याँ प्रभु हजुर् सित रिस् न मानी।

रक्षा हवस् प्रभु अनुग्रहपात्र जानी।।

चिन्मात्र अद्वितिय नित्य हजूरलाई।

भज्छू निरन्तर टहल् गरि हर्ष पाई।।66।।

ब्रह्मा चार् सय कोसको गरि सभा सूमेरु माथी थिया।

ईश्वर्लाइ रिझाउना कन तहाँ खुप् योगमा मन् दिया।।

योग्मा चित्त बढ्यो र भक्ति रसले आँसू खसाया जसै।

आँसूको तहिं वीर वानर बन्यो आश्चर्य मान्या तसै।।68।।

लाग्यो पानि पियास् र कूप नजिकै देख्यो र पौंच्यो तहाँ।

आफ्ना छाइ विषे नजर् परि गयो त्यो कूप हेर्दा महाँ।।

आर्कै विर् सरि मानि तेहि कुपमा कूदी पसेथ्यो जसै।

अर्को कोइ न देखि फेरि झटपट् उफ्रेर निस्क्यो तसै।।70।।

तेही वीर्य त एक् कुमार् हुन गयो बाल्मा गिर्याको पनी।

बालै देखि भयो भनी कन रह्यो नाम् बालि विर् भो भनी।।

माला काञ्चनिपुत्र जानि बढिया एक् इन्द्रजीले दिया।

बाबूको करुणा बुझेर खुसि भै त्यो बालि विर्ले लिया।।72।।

सूर्य्यैले पनि पुत्रलाइ बलवान् साहाय दिन्छू भनी।

विर् मध्ये बलवान् थिया र हनुमान्ज्यूलाइ दीया पनी।।

सुग्रिव्का सँगमा रह्या ति हनुमान् श्रीसूर्य्य धाम्मा गया।

बाली सुग्रिव दूइ पुत्र सहजै ती वानरीका भया।।74।।

ब्रह्मालाइ खबर् भयो र खुसि मन् तिन्को गराया पनी।

किष्किन्धापुरि दीन मन्सुब भयो आश्रित् अनाथ् हो भनी।।

थीयो एक् तहिं देवदूत बलवान् हाजिर् र मर्जी पनी।

ब्रह्माको हुन गो लगेर गरि दे यस्लाइ राजा भनी।।76।।

किष्किन्धापुरिमा लगी तिलक दे भन्न्या हुकुम् भो भनी।

तेस् ऋक्षाधिपलाइ लैगि कन झट् राजा बनायो पनी।।

त्यो ऋक्षाधिपका ति पुत्र दुइ हुन् बाली र सुग्रिव् भनी।

सब् विस्तार गरी सक्याँ हजुरमा मालुम् थियो ता पनी।।78।।

बाली र सुग्रिव दुवै कन धर्म जानी।

कीर्तन् गरोस् त गुण जन्म सबै बखानी।।

सम्बन्ध केहि रघुनाथ् सित पर्न जाई।

पाप् छुट्छ धर्म पनि बढ्दछ तेसलाई।।80।।

रावण्को र सनत्कुमार ऋषिको एक् दिन् भयो भेट् कहीं।

सोध्यो रावणले परी चरणमा क्यै बात् ऋषी थ्यैं तहीं।।

ब्रह्मन् को बलवान् छ देवहरुमा आधार कस्को गरी।

जित्छन् सब् रिपुलाइ देवगणले साम्ने अगाडी सरी।।82।।

सून्या प्रश्न सनत्कुमार ऋषिले यस्ता डबल्को जसै।

जान्या रावणको र आशय उसै माफिक् बताया तसै।।

सून्यौ रावण एक् हरी सरि ठुलो मिल्दैन आर्को कबै।

द्यौताका सब दानवादिहरुका आधार् इनै हुन् सबै।।84।।

रावण्ले इ वचन् सुन्यो र ऋषिका बिन्ती गर्यो फेर् तहाँ।

विष्णूले जति मार्दछन् रण महाँ ती बस्न जान्छन् कहाँ।।

दोस्रो प्रश्न सुन्या तहाँ ति ऋषिले यस्ता प्रकार्को जसै।

उत्तर् फेरि दिया कृपा गरि तहाँ तेस्लाइ तिन्ले तसै।।86।।

यस्ता सत्य वचन् सुनी मन बुझ्यो रावण् भयो खुस् पनी।

सङ्ग्राम् श्रीहरि थ्यैं गरी तहिं मरी मुक्तै म हुन्छू भनी।।

यस्तो सुर् मनमा जसै दृढ गर्यो जान्या ऋषीले पनी।

खूसी भै ति सनत्कुमार ऋषिले आशीष दीया पनी।।88।।

ई रुप् हुन् हरिका अनेक् तरहका यो रुप् विराट् रूप हो।

पीताम्बर् घनश्याम् त सूक्ष्म रुप हो देख्नू कृपैले छ यो।।

यो रुप् देखन मन्सुवा छ त हुनन् इक्ष्वाकु कुल्मा हरी।

छोरा हुन् दशरथ्जिका भनि जगत् भन्नन् ति राम् नाम् गरी।।90।।

श्रीराम्चन्द्र सितै विरोध् गरि तिनैका हात देखी मरी।

संसार्सागर पार् तरेर सहजै जान्छू जहाँ छन् हरी।।

यस्ता आशयले सिता कन हर्यो रावण् त हो बुद्धिमान्।

लक्ष्मी हुन् इ सिता भनी कन चिन्ह्यो मान्थ्यो कहाँ हो अजान्।।92।।

एक् दिन् नारदजी डुली सकल लोक् आया नजिक्मा जसै।

देख्यो रावणले र पाउ परि एक् बिन्ती गर्यो पो तसै।।

हे सर्वज्ञ मुने लडाकि बलिया विर् छन् कहाँ सो कही।

पाऊ लाग्नु हवस् गर्यो विनति यो खुप् लड्न इच्छा भई।।94।।

जो विष्णुका पूजन नित्य गर्छन्।

जो विष्णुका बाहुलि देखि मर्छन्।।

तेस्ता महात्मा तहिं बस्न जान्छन्।

त्रैलोक्यका विर् त ति तुच्छ मान्छन्।।96।।

श्वेतद्वीप पुगी प्रवेश् गरुँ भनी मन्सुब् गरेथ्यो जसै।

धाया सुन्दरि नारि घेरि चहुँ ओर् आश्चर्य मान्यो तसै।।

आर्कीले पनि देखि पक्रि कन सब् वृत्तान्त सोद्धी भई।

आर्कीले अझ आर्किले धरि लिंदा चेत्यो वहाँ पो गई।।98।।

राम् नाम्ले परमेश्वरै हुनुभयो मालुम् छ सब्को गती।

क्या बिन्ती गरुँ धेर् हजुर् त सबका साक्षी जगत्का पती।।

मेरो येहि चरित्र गायर रहोस् यो लोक संसार् भनी।

गर्नू हुन्छ यहाँ अनेक् तरहका संसारि लीला पनी।।100।।

पैल्हे रावणले जिती कन लियो सेवा उसैको गरिस्।

ऐल्हे श्रीरघुनाथले जिति लिंदा उन्का अधिन्मा परिस्।।

खुप् यो योग्य भयो अझै पनि तँ जा सेवा प्रभूकै गरी।

आऊनू तइँले यहाँ जब त राम् वैकुण्ठ जान्छन् हरी।।102।।

पुष्पक्लाइ बिदा दिया र रघुनाथ्ले राज्यको भोग् गर्या।

जस्का राज्य महाँ बुढा पछि रही बाला न कैल्हे मर्या।।

यस्तो राज् प्रभुले गर्या सकलका आनन्दमै काल् गयो।

श्रीराम्का तहिं राज्यमा पनि ठुलो आश्चर्य एक् दिन् भयो।।104।।

तप् गर्दा जब शूद्र मारि दिनु भो ऊठ्यो लडीको पनी।

ब्राह्मण् खूसि भया गयो परमधाम् त्यो शूद्र चाहीं पनी।।

यस्तै रित् सित पालना गरि लिंगा दुःखी भयेनन् कहीं।

कोटी लिङ्ग पनी स्थल स्थल विषे थाप्या प्रभूले तहीं।।106।।

दस् हज्जार् जब वर्ष राज् गरि बित्या काल् ता यसै बिच् महाँ।

सीताले रघुनाथका चरणमा बिन्ती गरिन् एक् तहाँ।।

ख्वामित् नित्य हजूरका चरणकी दासी म हूँ ता पनी।

पर्छन् आयर पाउमा म सित खुप् ब्रह्मादि द्यौता पनी।।108।।

सीताले विनती गरिन् र रघुनाथ्ज्यूको हुकुम् भो तहाँ।

बेस् भन्छन् अब गर्नु पर्दछ यसो वैकुण्ठ जाँदा महाँ।।

लोक्को एक् अपवाद् लगायर तिमीलाई बडा वन् महाँ।

लैगी त्याग् पनि गर्छु जानु तिमिले वाल्मीकि आश्रम् जहाँ।।110।।

यस् रित्ले तिमि जाउली जब अघी क्यै काल् बसी मै पनी।

आऊँला किन बस्तछू कहि सक्याँ यै सुर् छ मेरो भनी।।

जानाको यहि सूर निश्चय गरी श्रीराम् सभामा गया।

हाम्रा यश् अपयश् कसो छ दुनियामा येहि सोद्धा भया।।112।।

यस्ती स्त्री पनि चोखि हो भनि यहाँ राजै त राख्छन् भन्या।

चोखी कुन् रहली यहाँ अब उपर् सम्पूर्ण वेश्यै बन्या।।

भन्छन् अप्यश येहि मात्र भनि यो बिन्ती गरेथ्यो जसै।

लक्ष्मण्जी कन डाकि ल्याउन हुकुम् दीया प्रभूले तसै।।114।।

सीतालाइ चढाइ जल्दि रथमा वाल्मीकिआश्रम् जहाँ।

जो ताहीं नजिकै गयेर वनमा छाडेर आऊ यहाँ।।

उत्तर् केहि गर्यौ भन्या त तिमिले मार्यौ म ऐल्हे मर्याँ।

भाई भोलि बिहान लानु वनमा हूकुम् त यै हो गर्याँ।।116।।

रुन्थिन् वाल्मिकिशिष्यले सुनि कह्या वाल्मीकिजी थ्यैं गई।

सून्या वाल्मिकिले र पूजन गर्या सीताजिको याद् भई।।

ल्याया आश्रममा र लोकजननी सीता इनै हुन् भनी।

स्त्रीजन्लाइ लगाइ खुप् सित गर्या सेवा सिताको पनी।।118।।

लीला मेरि भनी सुनी कन तरुन् ई लोक् संसार् भनी।

लोकैका हितका निमित्त भगवान् मानिस् स्वरुप्का बनी।।

लीला गर्नु भयो र वृद्धहरुले जो गर्दथ्या सो गरी।

सत्कामै गरि दिन् बिताउनु भयो बाधा सबैका हरी।।120।।

हे नाथ् ज्ञान स्वरूप देहहरुका आत्मा अधिन् भै पनी।

भूभार् हर्नु भयो अनेक् तरहका यस् आकृतीका बनी।।

लीला हो इ त आत्मरूपि भगवान् भक्तै फगत् जान्दछन्।

यो लीला त दयानिमित्त हुन गो यस्तो पनि मान्दछन्।।122।।

लक्ष्मण्का इ वचन् सुनेर रघुनाथ् मूखै हँसीलो गरी।

आफ्ना भक्त ति भाइ लक्ष्मणजिका सम्पूर्ण सन्ताप् हरी।।

तत्त्व ज्ञान पनी तहीं दिनु भयो जुन्लाइ वेद्ले पनी।

भन्छन् लोक्हरुलाइ तर्न सजिलो साँघू छ येही भनी।।124।।

फल् इच्छा गरि कर्म गर्छ यदि ता फेर् देह यस्तै लिई।

त्यो फल् भोग् पनि गर्छ गर्छ अरु फेर् कर्मै बहुत् मन् दिई।।

तेस्को फेर् पनि बन्छ देह करले येसै जगत्मा परी।

यस्तै रित् सित घुम्छ त्यो भुवनमा अत्यन्त चक्रै सरी।।126।।

अज्ञान् नष्ट हवस् न राग् न त छुटोस् अज्ञानका कर्मले।

कर्मै गर्छ त घुम्छ यै जगतमा त्यै कर्मका धर्मले।।

तस्मात् ज्ञान विचार गर्नु जनले ज्ञान्ले कती पार् भया।

ज्ञान् छाडी कन कर्मले जनहरू संसार पार् को गया।।128।।

हुन्छन् कर्म त देह देहहरुमा पूरा अभीमान् भई।

विद्या हुन्छ त जो छ तेहि अभिमान् देहादिमाको गई।।

विद्याको र इ कर्मको त छ विरोध् साहाय हुन्थ्यो कहाँ।

विद्यै एक् छ समर्थ मुक्ति दिनमा यै जान्नु सब्ले यहाँ।।130।।

जो यो तत्त्वमसी छ वाक्य यसको वाक्यार्थ जानी लिनू।

यस्मा तिन् पद छन् ति तीन पदका तात्पर्यमा मन् दिनू।।

तत्का अर्थ परात्म हुन् ति पदमा त्वं भन्नु जीवात्म हो।

इन्को ऐक्य बुझाउन्या असि छ पद् रात् दिन् विचार् गर्नु यो।।132।।

दस् इन्द्रीय र मन् अपञ्चिकृत भुत् यो सोह्र जम्मा छ जो।

स्थूलोपाधि भनी कहिन्छ सबको मुल् भोग साधन् छ यो।।

येसै स्थूल उपाधि भित्र छ सदा इन्को वियोग् भो जसै।

स्थूलोपाधि गलेर जान्छ सबको टिक्तैन एक् क्षण् कसै।।134।।

राताका सँगमा रह्या स्फटिक ठिक् देखिन्छ रातै सरी।

तस्तै आत्म पनी उपाधि सँग भै हुन्छन् उपाधी सरी।।

आत्मामा छ उपाधि केहि न फटिक्मा क्यै छ रातो कतै।

झुट्टै मात्र छ यो झलक् यहि विचार् खुप् राख्नु जत्ता ततै।।136।।

आत्मा हो सुख रूप दुःख रुपको संसार् छ उस्मा कहाँ।

अज्ञान्ले गरि मात्र सत्य रुपले झल्कन्छ आत्मा महाँ।।

ज्ञान्ले लिन् पनि हुन्छ डोरि कन साँप् बुझ्नू छ जस्तो फगत्।

तस्तै ईश्वरमा अनेक् तरहको देखिन्छ यस्तो जगत्।।138।।

यै आत्मा कन चिह्न पर्छ गुरुका वेद्का वचन्ले गरी।

आत्मालाइ चिह्न्यो भन्या बुझि लिनू त्यो मुक्त भो तेस् घरी।।

तस्मात् आत्मविचार गर्नु जनले यस् रूपका हुन् भनी।

अज्ञान् नष्ट गराउना कन अवर् छैनन् उपाई पनी।।140।।

ओङ्कार् वाचक हो सबै जगतको अज्ञान् अवस्था महाँ।

ज्ञानोत्तर् हुन सक्छ वाचक कहाँ लिन् हुन्छ आत्मै महाँ।।

आत्मामा जब लिन् भया अ उ म तिन् विश्वादि साक्षीसहित्।

आत्मै मात्र रहन्छ तेस् बखतमा निर्मल् उपाधीरहित्।।142।।

येही पूर्ण अनन्त आत्मरुपको ध्यान् नित्य गर्दै रहोस्।

जो प्रारब्ध छ सो बुझेर बलियो ई दुःख सुख् सब् सहोस्।।

येही रित् सित दिन् बिताउँछ भन्या यो देह छुट्ला जसै।

संसार्का सब दुःख छाडि कन त्यो लिन् हुन्छ मैमा तसै।।144।।

आत्मै मात्र छ सत्य यो सब जगत् झूटै छ झूटो पनी।

डोरी सर्प बुझ्या सरी बिबुझमा देखिन्छ साँचो भनी।।

जान्नू जानिइयेन यो भनि भन्या मेरा चरण्मा परी।

सेवा गर्नु र जान्दछन् नतर ता टर्दैन कस्तै गरी।।146।।

मेरो येहि सगुण् स्वरूप् कन खुसी मानी भजन् वा गरुन्।

वा निर्गुण् परिपूर्ण आत्म रुपमा लैगेर यो मन् धरुन्।।

ती दूवै मइ तुल्य हुन् ति मइ हुन् ती मै सरीका बनी।

गर्छन् सब् भुवनै पवित्र तिनले कुल्ची दिंदामा पनी।।148।।

एक् दिन् श्रीयमुनाजिका तिर महाँ बस्न्या मुनीश्वर्हरू।

भार्गव्मा च्यवनै थिया इ सँगमा बस्न्या थिया जो अरू।।

आया श्रीरघुनाथका हजुरमा आपत्ति छुट्नन् भनी।

आदर् खुप् रघुनाथ बाट रहँदा खुस् भो ऋषीगण् पनी।।150।।

हे नाथ् क्वै मधु नाम दैत्य शिवका प्यारा महात्मा थिया।

तिन्लाई शिवले त्रिशुल् पनि अमोघ् खूसी हुँदामा दिया।।

रावण्की बहिनी थि कुम्भिनसि एक् बीहा गर्याको थियो।

जन्म्यो पुत्र त लोककण्टक सबै चाल् राक्षसैको लियो।।152।।

यै बिच्मा सब भाइलाइ रघुनाथ्ले सोध्नु भो को गई।

मार्छौ कण्टक तेस् लवण् कन ऋषीका प्राणदाता भई।।

हात् जोरी विनती गर्या भरतले ख्वामित् म जान्छू भनी।

ताहीं फेर् विनती गर्या अति उचित् शत्रुघ्नजीले पनी।।154।।

यस्तो हूकुम भो बहुत् खुसि भई शत्रुघ्नलाई तहाँ।

गादी आज म दिन्छु राज् पछि गर्या पूरी बनाई तहाँ।।

पैल्हे जल्दि त मारि हाल लवणै लै जाउ यो बाण् भनी।

बाण्मा मुख्य जउन् थियो उहि झिकी दीनू भयो बाण् पनी।।156।।

पायो त्यो शिवको त्रिशुल् लिन भन्या तेसै त्रिशुल्ले गरी।

सब्को नष्ट गराउन्या छ यहि सुर् राख्नू विचार् खुप् गरी।।

यो मार्या पछि तेस् मधूवन महाँ एक् बेस् बनाऊ सहर्।

जस्मा बस्न मिलोस् भनी सकलले खुप् बस्न मानुन् रहर्।।158।।

आशीर्वाद् दिइ साथ जाउ ऋषिका भन्न्या हुकुम् भो जसै।

हूकुम् माफिक काम् गर्या सँग गई शत्रुघ्नजीले तसै।।

राक्षस् मार्नु भयो तुरुन्त र तहीं पूरी मथूरा बनी।

हूकुम् माफिक राज् गर्या तहिं बसी शत्रुघ्नजीले पनी।।160।।

वेलैमा व्रतबन्ध कर्म पनि भो वेदार्थ जानुन् भनी।

लाग्या वेद् पनि पढ्न शास्त्रहरूको तात्पर्य जान्या पनी।।

उत्तम् निर्मल वंश सूर्य्य बिचमा पैदा भयाका थिया।

यो अभ्यास थियेन भन्नु त उसै फुस्रा कुरा पो थिया।।162।।

जम्ल्याहा दुइ भाइ सुन्दर कुमार् हात्मा सितारा लिई।

पूरा सुर् सित गाउँथ्या दुइ जना ताल् सुर् मिलाई दिई।।

खुस् हुन्थ्या ऋषिगण् सबै ति वनका सूनेर तेस् गानले।

प्यारो खुप् सित गर्दथ्या ति दुइको ठूला भनी मानले।।164।।

यै बिच्मा सब अश्वमेध्हरू गरी राम्ले अनेक् दान् दिया।

सीताजी वनमा थिइन् र सुनकी सीता बनाई लिया।।

ब्रह्मर्षी र बडा बडा पृथिविका राजाहरू सो पनी।

ब्राह्मण् क्षत्रिय वैश्य सब् तहिं पुग्या हेरौं तमासा भनी।।166।।

बाँधिन्छन् यहि रीतले यति गर्या संसार तर्छन् भनी।

यस्तो तत्त्व बताइ बक्सनुहवस् जानू म मूढो पनी।।

यस्तो प्रश्न सुन्या जसै ति कुशको ती वाल्मिकीले पनी।

यस्को तत्त्व बुझाइ बक्सनु भयो बाँधिन्छ यस्ले भनी।।168।।

जो छन् सत्व र रज् तम त्रिगुण ई रुप् हुन् अहङ्कारका।

ई तीनै मनले विचार् गरि लिंदा छैनन् कुनै सारका।।

इच्छा सत्व विषे धर्यो पनि भन्या ऐश्वर्य भोग्छन् पनी।

संसार् कै व्यवहार बढ्छ रजले स्त्री पुत्र मेरा भनी।।170।।

तस्मात् अहङ्कार् कन तुच्छ मानी।

आत्मा म हूँ पूर्ण भनेर जानी।।

आत्मैविचार्मा तिमि चित्त देऊ।

साँचो भन्याँ यो तिमि जानि लेऊ।।172।।

एक् दिन् वाल्मिकिले त अर्ति दिनु भो हे पुत्र हो गाउँछौ।

तिम्रो गान् सुनि खूसि हुन्छ दुनियाँ अत्यन्त यश् पाउँछौ।

श्रीराम्का पनि गान सुन्न कन मन् आयेर गाऊ भनी।

लाया गाउन यो भन्या दुइ जना मीलेर गाया पनी।।174।।

सून्या तेहि अपूर्व गान् र रघुनाथ्ज्यूका पनी मन् गयो।

मेरो मन् पनि गानले हरि लिया को हुन् इ भन्न्या भयो।।

साम्ने डाकि म सुन्छु फेरि यहि गान् भन्न्या इरादा धरी।

राजन् पण्डित वृद्ध जन्हरु बहुत् राखी सभा खुप् गरी।।176।।

रामैका सरि वस्त्र भूषण भया राम्चन्द्र कुन् हुन् भनी।

चिह्नैलाइ कठिन् हुन्या छ यहि बात् सब् बोल्न लाग्या पनी।।

लाग्या गाउन भाइ दूइ जब ता गान्धर्व सुर्ले गरी।

गान् सुन्दा बहुतै खुसी हुनु भयो त्रैलोक्यका नाथ् हरी।।178।।

जान्या श्रीरघुनाथले इ त सिताजीका कुमार् हुन् भनी।

त्यै बिच्मा प्रभुले हुकुम् दिनु भयो शत्रुघ्नलाई पनी।।

हे भाई तिमि जाउ जल्दि अहिले वाल्मीकिजी छन् जहाँ।

सीताजी र ति वाल्मिकी कन लिई दौडेर आऊ यहाँ।।180।।

सून्या बिन्ति र जुन् त आशय थियो राम्को उ जानी लिया।

पस्लिन् भोलि निया सिता भनि तहाँ उत्तर् तुरुन्तै दिया।।

उत्तर् वाल्मिकि देखि पाइ कन ती शत्रुघ्न फर्की गया।

श्रीराम्चन्द्रजिका पुगी हजुरमा त्यो बिन्ति गर्दा भया।।182।।

आया वाल्मिकि ताहिं तेहि बिचमा सीताजिलाई लिई।

सीताजी पनि यज्ञमा पुगि गइन् श्रीराममा मन् दिई।।

सीताजी कन देखि लोकहरु सब् बेस् भो बहुत् बेस् भनी।

लाग्या बोल्न तहाँ तसै बखतमा ती वाल्मिकीजी पनी।।184।।

बोल्याँ केहि झुटो भन्या हजुरमा बोल्यो झुटो बात् भनी।

निष्फल् आज गरुन् प्रभू जति थियो मेरो तपस्या पनी।।

सून्या वाल्मिकिको शपथ् र रघुनाथ्ज्यूका हुकुम् यो भयो।

मेरा संशय छैन कत्ति मनमा साँचो शपथ् हुन्छ यो।।186।।

मेरै पुत्र त हुन् दुवै इ कुशलव् जम्ल्याह पैदा भया।

सीताजी पनि शुद्ध छन् सब बुझ्याँ सन्देह मेरा गया।।

हूकुम् यो रघुनाथको हुन गयो हूकुम् भयो ता पनी।

सीताजी ते तयार् भइन् तब बखत् पस्छू म नीया भनी।।188।।

यस्ता वाणि सिताजिको पृथिविले सूनी अकीथिन् जसै।

बेस् सिंहासन एक् तयार् गरि सिताजीलाइ राखिन् तसै।।

त्यै सिंहासनमा बसी जननिले औदास्य मन्मा लिइन्।

सीताजी कन जानलाइ बढिया बाटो भुमीले दिइन्।।190।।

बूझी बक्सनु भो र शोक् पर गरी बाँकी रह्याका थिया।

सब् सम्पूर्ण गरेर दान् दिनु भयो ब्राह्मण् तहीं सब् थिया।।

जो ता यज्ञ महाँ थिया जनहरू धन्ले ति पूर्णै भया।

बीदा बक्सनु भो र देसि जति हुन् बीदा हुँदै सब् गया।।192।।

कौशल्या रामलाई त्रिभुवनपतिका नाथ् रमानाथ जानी।

कुन् पाठ्ले बन्ध छुट्ला भनि कन मनमा खुप् ठुलो दुःख मानी।।

आइन् पाऊ परिन् फेर् विनति पनि गरिन् रामजीका चरण्मा।

कुन् पाठले बन्ध छुट्छन् यति म कन कहू आज आया शरण्मा।।194।।

मै माथी चित्त धन्र्या जनहरु सहजै भक्तिमान् होइ जान्छन्।

चार् छन् मुक्ती ति चारै कन पनि तलका तृण् सरीका ति मान्छन्।।

मैमाथी चित्त धन्र्या भनि कन बुझि ल्यौ साधना गर्न माहाँ।

तेस्को वर्णन् म गर्छू अब सब बुझिल्यौ सब् खुलस्ता छ याहाँ।।196।।

सब् प्राणीहरुमा म छू यति विचार् राख्नू असङ्गी भई।

साँचो बोल्नु बडा मिल्या चरणमा पर्नू तुरुन्तै गई।।

गर्नू दुःखि उपर् दया सम भया तिन्मा त मैत्री पनी।

सेवा गर्नु यमादिको पनि असल् बाटा इनै हुन् भनी।।198।।

जस्तै गन्ध रहन्छ फूलहरुमा फुल्मा रह्याको पनी।

वायूका वशमा परी कन उडी आऊँछ नाक्मा पनी।।

त्यस्तै योग विषे दियो मन भन्या त्यै योगवायू पनी।

गन्धै झैं गरि मन् उडायर सहज् ल्याऊँछ मैमा पनी।।200।।

सर्वात्मा म छु येति जानि सब जिव्लाई नमस्कार् गरुन्।

जीवात्मा परमात्म एक् बुझि सदा अन्तःकरण्मा धरुन्।।

मातर् मार्ग त तर्नलाइ सजिलो यै हो छ यस्तै गरी।

संसार्का कति पार् गया सहजमा संसारसागर् तरी।।202।।

तस्तै सुमित्रा दशरथ्कि रानी।

संसारको सोख् पनि सर्व जानी।।

प्रारब्धका बन्धनलाइ तोडी।

पौंचिन् पती थ्यैं यहिं देह छोडी।।204।।

पूरी एक् तहिं पुष्करावति बनी पुष्कर् त राजा भया।।

आर्की तक्षशिला पुरी बनि तहाँ राज् तक्ष गर्दा भया।।

छोरा पुष्कर तक्षलाइ तिमिले राज् गर्नु याहीं भनी।

फर्की श्रीरघुनाथका हजुरमा पौंच्या भरत्जी पनी।।206।।

राजा अङ्गद चित्रकेतु इ दुवैलाई बनाया तहाँ।

छोरालाइ रजाइँ दी कन तिमी आया तुरुन्तै यहाँ।।

हूकुम् श्रीरघुनाथको यति हुँदा लक्ष्मण् तुरुन्तै गया।

जो जो हुन् अति दुष्ट भिल्लहरु सब् तिन्लाइ मार्दा भया।।208।।

पौंच्या द्वार तलक् जसै प्रभुजिका चौकी त लक्ष्मण् थिया।

द्वार्मा एक् ऋषि छन् खडा भनि गई हाजिर् पुर्याई दिया।।

हाजिर् सूनि हुकुम् भयो प्रभुजिको ल्याऊ तुरुन्तै भनी।

लक्ष्मण्ले पनि जल्दि गै हजुरमा ल्याया इनै हुन् भनी।।210।।

कुन् काम गर्नू छ र जल्दि आई।

भेट् गर्नु भो आज यहाँ मलाई।।

हूकुम् प्रभूको जब येति पाया।

ती काल्पुरुषले पनि बिन्ति लाया।।212।।

ती काल्पुरुष्को यति बिन्ति सूनी।

बेसै इ भन्छन् भनि भीत्र गूनी।

हुकुम् भयो लक्ष्मणलाइ ताहाँ।

कोही न आउन् अब भीत्र याहाँ।।214।।

सून्या हुकुम् येति र काल बोल्या।

आफ्नू सबै आशय ताहिं खोल्या।।

हे नाथ् म हूँ काल् सबलाइ हन्र्या।

मालुम् छ यो सब् किन बिन्ति गन्र्या।।216।।

सृष्टी देखि अगाडि पूर्ण रुपले आत्मा स्वरुप् एक् थियौ।

नारायण् जलशायि रूप त पछी यै सृष्टि खातिर् लियौ।।

ख्वामित्का तहिं नाभिका कमलमा एक्लै म पैदा भयाँ।

सृष्टी गर्न हुकुम् हुँदा हुकुमले लोक्सृष्टि गर्दै गयाँ।।218।।

एघारै म हजार वर्ष रहुँला जाँदा हुकुम् जो भयो।

सोही वर्ष गणीतले गनि लिंदा एघार हज्जार् गयो।।

बस्नैको अरु मन् छ पो त भगवन् इच्छा हजुर्को हवस्।

याहाँ आउन मन् भया बखत भो लौ जल्दि पाल्नू हवस्।।220।।

लक्ष्मण्लाइ तहाँ भन्या त ऋषिले हाजिर् गराऊ भनी।

लक्ष्मण्लाइ कठिन् भयो कठिनले बिन्ती लगाया पनी।।

भीत्रै जान हुँदैन जाउँ कसरी विस्तार् कहाँ तक् गरू।

जुन् काम् खातिर आज आउनु भयो सो पूर्ण गर्छू बरू।।222।।

सून्या येति वचन् र लक्ष्मणजिले मन्मा विचार् यो गर्या।

कुल्को नाश् न हवस् कुशल् सब रहुन् क्या हुन्छ मै एक् मर्या।।

ऐल्हे भीत्र त जान निश्चय पर्यो यस्तो विचार् खुप् गरी।

लक्ष्मण् भित्र गया जहाँ प्रभु थिया त्रैलोक्यका नाथ् हरी।।224।।

इच्छा भोजनमा थियो ति ऋषिको सो बिन्ति गर्दा भया।

भोजन् बक्सनु भो र भोजन गरी ऋ़षी खुसी भै गया।।

यै बीच्मा तहिं संझि बक्सनु भयो राम्ले प्रतिज्ञा पनी।

लक्ष्मण्लाइ कसोरि मारुँ अहिले यै हो विपत्ती भनी।।226।।

सब्ले बिन्ति गर्या बुझी हजुरमा त्याग् मात्र गर्नू हवस्।

मारी हाल्नु त योग्य छैन अधिराज् ज्यान् आज इन्को रहोस्।।

ज्यान् हर्नू र वियोग गर्नु इ बराबर् हुन् भन्याथ्या जसै।

लक्ष्मण्लाइ पनी बिदा दिनु भयो श्रीरामजीले तसै।।228।।

लक्ष्मण्जी सितको वियोग् जब भयो दुःखी सरीका बनी।

साह्रै दिक्क भयेर मन्त्रिहरु थ्यैं यस्तो हुकुम् भो पनी।।

जान्छू लक्ष्मण छन् जता म त उता यो राज् भरत्ले गरुन्।

राजा भै कन जो प्रजाहरु इ छन् इन्का सबै ताप् हरुन्।।230।।

जेठा पुत्र हजूरका इ कुश विर् राज् कोशलामा गरुन्।

उत्तर्मा बसि राज् गरी इ लवले सम्पूर्णका ताप् हरुन्।।

दूई भाइ चलाउँछन् इ जति छन् सब् राज्यको काम् यहाँ।

दुत् जाउन् मथुरा विषे किन उसै शत्रुघ्न बस्छन् तहाँ।।232।।

बिन्ती एक वशिष्ठले तहिं गर्या लान्छन् कि छोड्छन् भनी।

रुन्छन् सब् दुनियाँ यहाँ हजुरको पाउन् प्रसाद् ई पनी।।

सुन्नू भो तहिं यो वशिष्ठ ऋषिले बिन्ती गर्याको जसै।

ठाकुर्का पनि खुप् दया हुन गयो ती सब् प्रजामा तसै।।234।।

केही दुत् मथुरा तरफ् प्रभुजिले जल्दी पठाई दिया।

दुत् पौंच्या रघुनाथका हुकुमले शत्रुघ्न जाहाँ थिया।।

दुत् देखी समचार् सुन्या प्रभुजिको शत्रुघ्नजीले जसै।

छोरालाइ रजाइँ दी प्रभुजि थ्यैं ती जान आँट्या तसै।।236।।

लौ मध्याह्न हुँदा तयार् भइ रह्या यस्तो हुकुम् भो तहाँ।

आया राक्षस ऋक्ष वानरहरू सब् येति सुन्दा महाँ।।

जान्छौं आज सँगै प्रभो हजुरमा यै बिन्ति सब्ले गर्या।

सुग्रिव्जी पनि बिन्ति गर्न रघुनाथ्जीका अगाडी सर्या।।238।।

ताहीं गै कन यो हुकुम् पनि भयो बस्नू तिमीले यहीं।

प्रारब्धै बलवान् छ जान सबका छुट्तैन सो ता कहीं।।

जाहाँ सम्म रहन्छ भूमि तहिं तक् राज् गर्नु याहीं बसी।

शिक्षा गर्नु सबै प्रजा कन बहुत् अन्यायिलाइ कसी।।240।।

बुद्धीमान् तहिं जाम्बवान् पनि थिया जाँला म साथै भनी।

तिन्लाई पनि यो हुकुम् हुन गयो बस्नू तिमीले पनी।।

द्वाप्रमा कछु युद्ध गर्नु तिमि थ्यैं पन्र्या छ सोही गरी।

स्वर्गैमा तिमि जाउला पछि भन्या ऐल्हे त यस्तै परी।।242।।

सीताजिले रुप् अघिको छपाइन्।

लक्ष्मी भई वाम् तिर बस्न आइन्।।

दक्षिण् तरफ् भूमि बसिन् हरीका।

सब् ताँहि आया भुवनै भरीका।।245।।

जो ता अयोध्यापुरवासि थीया।

तिन्ले सँगै सब् परिवार् लीया।।

बालो बुढो कोहि रहेन ताहाँ।

सब्को गयो मन् उहि राम माहाँ।।247।।

छोड्या शहर् क्यै गइ भूमि माहाँ।

देख्या प्रभूले सरयू र ताहाँ।।

आफ्ना विराट् रुप् कन संझि लीया।

आफैं त सब्का पनि नाथ थीया।।249।।

गाऊँछन् कहिं नाच्तछन् प्रभुजि कै यश् मात्र कीर्तन् गरी।

यै बिच्मा रघुनाथ् पस्या सरयुमा सब्का अगाडी सरी।।

ब्रह्माको पनि ताहिं औसर पर्यो हात् जोरि बिन्ती गर्या।

सब्को ताप् अब गै गयो सकल लोक् आनन्दसागर् पर्या।।251।।

ब्रह्माण्डै सब देवगण् खुसि भया यो रूप देख्या जसै।

ब्रह्मालाइ हुकुम् गर्या प्रभुजिले सब् प्राणि खातिर् तसै।।

हे ब्रह्मन् जति जन् थिया सहरमा सब् साथ जान्छौं भनी।

आया सब् परिवार् लियेर सँगमा लाग्या पछाडी पनी।।253।।

ती लोक्ले पनि खुस् भयेर सरयूमा स्नान् सबैले गर्या।

जुन् सान्तानिक लोक हो उहिं पुगी आनन्दका भै गया।।

सुग्रिव् सूर्य्य विषे गई मिलि गया अंशै हुनाले गरी।

भूभार् यै रितले हरेर रघुनाथ् वैकुण्ठ पौंच्या हरी।।255।।